Rawelin w Zamościu. Polskie konstrukcje 21. Województwo Lubelskie cz. 5.

Rawelin w Zamościu. Polskie konstrukcje 21.

 

Rawelin – to wybudowane na planie trójkąta dzieło fortyfikacyjne ziemne lub murowane. Pierwotną rolą rawelinów była osłona mostów i bram. Rawelin jest dziełem posiadającym dwa czoła, odkrytym od tyłu (co oddaje moje poniże zdjęcie).

Na moich fotografiach poniżej jest Rawelin nr II-III Twierdzy Zamość spełniający w tym wypadku pierwotna rolę rawelinów, czyli osłonę mostu prowadzącego do bramy twierdzy (na zdjęciu Brama Szczebrzeska). 

Rawelin zamojski wzmocniony blokhauzem strzegącym wjazdu na most do Bramy Szczebrzeskiej.
fot. Piotr Wujec AD 2023 

 

Dzieło fortyfikacyjne

Dzieło fortyfikacyjne to pojedyncza budowla lub zespół budowli fortyfikacyjnych zapewniających załodze (umocnionego obszaru) możliwość wykonania jednego konkretnego zadania bojowego. Zadania bojowego w ramach osłaniania bronionego obszaru. Dziś dzieło fortyfikacyjne nazywane jest punktem oporu lub węzłem obrony.

 

Rola rawelinów

Rawelin ma za zadanie osłaniać przed bezpośrednim atakiem most wiodący przez fosę do bramy (miejskiej lub twierdzy). Taką dokładnie role spełnia zamojski Rawelin II-III.

Dobrze moim zdaniem tą rolę rawelinu oddaje moje poniższe zdjęcie zrobione z Bramy Szczebrzeskiej. Widać na poniższym zdjęciu rolę rawelinu w zasłanianiu możliwości frontalnego bezpośredniego ostrzału bramy przez oblegającego. Jak widać rawelin chroni też, tzw. most bramny.

Zdjęcie zrobione w 2023 r. z Bramy Szczebrzeskiej, widać rolę rawelinu w zasłanianiu możliwości bezpośredniego ostrzału bramy. 
fot. Piotr Wujec 

Nazwa „rawelin”

Z opisanej powyżej pierwotnej funkcji, chroniącej most bramny, pochodzi również nazwa rawelin - oryginalna włoska nazwa brzmiała „rivellino”, równolegle używano dla rawelinu niemieckie wyrażenie „Brückenkopf”, tłumacząc na polski „głowica mostu”.

 

Historia konstrukcji

Rawelin wywodzi się koncepcyjnie z małych fortów mających pierwotnie osłaniać przed bezpośrednim atakiem most wiodący przez fosę do bramy miejskiej lub twierdzy. Rawelin był więc początkowo tylko drobnym dziełem fortyfikacyjnym mającym utrudnić (dając czas obrońcom) dostęp do mostu.

Rawelin na planie trójkąta zastąpił wcześniejsze dzieła fortyfikacyjne budowane  w postaci półksiężyca.

Rawelin na planie trójkąta
fot. Piotr Wujec 

Pierwszy rawelin pochodzi z 1497 roku, został on zbudowany w ramach fortyfikacji włoskiego miasta Sarzanello w Ligurii.

Podstawowe znaczenie rawelinów dla obrony twierdz uznał jako pierwszy niemiecki budowniczy fortec Daniel Specklin (1536–1589).

Czym było Sarzanello? 

Sarzanello (Fortezza di Sarzanello) to było ważne miasto - twierdza, gdyż lezące na skrzyżowaniu dróg do Ligurii, Toscanii oraz Emilii-Romanii, między wybrzeżem a pasmem Alp Apuańskich. Była to pierwsza w historii twierdza zaprojektowana i przygotowana do odpierania ataków artylerii!!! 

Przypominam zjednoczenie Włoch nastąpiło dopiero w 1871 roku, wcześniej na Półwyspie Apenińskim było szereg państw ze sobą konkurujących przez ponad 1500 lat, tj. od czasu upadku Cesarstwa Rzymskiego (zachodniego).  

Sposób budowy

Pierwsze raweliny były ceglane.

Ponieważ ziemia lepiej absorbuje uderzenie kul armatnich to od XVI wieku zaczęto budować raweliny ziemne w przekroju trapezowatym. Ziemne raweliny powstawały najpierw w Holandii (Niderlandach).

Tak jak w Zamościu od XVI wieku zaczęto budować raweliny ziemne w przekroju trapezowatym.
fot. Piotr Wujec AD 2023

Tak jak w Zamościu od XVI wieku zaczęto budować raweliny ziemne w przekroju trapezowatym.
fot. Piotr Wujec AD 2023

Z czasem raweliny były licowane (czyli okładane od lica czyli czoła, frontu) kamieniem lub cegłą. Niekiedy rawelin był umieszczany w fosie twierdzy celem obrony przeprawy.

Rawelin jest:

- dziełem odkrytym od tyłu,

- na planie trójkąta,

- z dwoma czołami.

Rawelin nr II oraz nr III w Zamościu chroni most do Bramy Szczebrzeskiej (11). 

  

Rawelin zamojski

Rawelin nr II oraz nr III w Zamościu chroni most do Bramy Szczebrzeskiej. 

Brama Szczebrzeska to największa z bram zamojskich, wybudowana pod koniec XVI w. przez Daniela Specklin, zaprojektowana przez Bernardo Morando, o tej bramie zrobię osobny wpis.

Rawelin ten był wzmocniony blokhauzem strzegącym wjazdu na most do Bramy Szczebrzeskiej. Dziś blokhauz prezentuje się dobrze. Odgrywał on ważną rolę uniemożliwiając zajęcie z zaskoczenia rawelinu i przedmościa.

Tak jak w Zamościu od XVI wieku zaczęto budować raweliny ziemne w przekroju trapezowatym.
fot. Piotr Wujec AD 2023

 

Rawelin wzmocniony blokhauzem widocznym na zdjęciu, strzegącym wjazdu na most.
fot. Piotr Wujec

Rawelin zamojski

Rawelin nr II oraz nr III w Zamościu chroni most do Bramy Szczebrzeskiej.

Brama Szczebrzeska to największa z bram zamojskich, wybudowana pod koniec XVI w. przez Błażeja Gocmana, a zaprojektowana przez Bernardo Morando, o niej zrobię osobny mój wpis.

Rawelin ten był wzmocniony blokhauzem strzegącym wjazdu na most do Bramy Szczebrzeskiej. Dziś blokhauz prezentuje się dobrze. Odgrywał on ważną rolę uniemożliwiając zajęcie rawelinu i przedmościa z zaskoczenia.

Powstanie rawelinów.

W latach 1809-1813 podczas przebudowy Twierdzy Zamość dokonywanej przez Jean-Baptiste’a Malleta powstały szańce przed bramami, była to przebudowa w okresie Księstwa Warszawskiego.

Następnie rząd Królestwa Polskiego wykupił od Zamoyskich (gdy właścicielem był Stanisław Kostka Zamoyski) miasto twierdzę Zamość w 1820 roku, w kolejnych latach zostały wzniesione raweliny i szereg innych umocnień, które opiszę w kolejnych wpisach. 

Raweliny ostatecznie powstały po 1820 roku, kiedy to zamojska forteca była znowu przebudowywana, tym razem przez rząd Królestwa Polskiego, o którego armii napisałem w tym moim wpisie:

 

https://wujec.blogspot.com/2022/08/powstanie-listopadowe-wojsko-krolestwa.html

 

Od 1820 roku umocnienia Zamościa były przebudowywane przez Królestwo Polskie pod kierownictwem francuskiego inżyniera Jana Malleta-Malletskiego, którego prawą ręką i asystentem był polski inżynier Warszawiak Jan Paweł Lelewel, brak wspaniałego patrioty i historyka Joachima Lelewela. Rodzina Lelewel była spolonizowaną pruską szlachtą. Tak jak pisałem wielokrotnie, w historii faktem jest wielka atrakcyjność polskiej kultury dla Niemców, którzy się masowo polonizowali nawet, gdy wiązało się to z ryzykiem w okresie zaborów.

 

W latach 1866-1868, w momencie likwidacji Twierdzy Zamość (przypominam  - podczas Powstania Listopadowego najdłużej przed Rosjanami broniła się w Królestwie Polskim Twierdza Zamość) Rosjanie dokonali wysadzenia kurtyn po obu stronach Bramy Szczebrzeskiej, niszcząc też rawelin przed nią.

Zamość, Rawelin nr II -III luty 2023 r. fot. Piotr Wujec

Odbudowa rawelinu

W 2010 r. odrestaurowany został  blokhauz, do tego odtworzono brukowany plac wewnątrz rawelinu - dzięki programowi „Konserwacja, renowacja i adaptacja na cele kultury fortyfikacji Starego Miasta w Zamościu”, dofinansowanemu w ramach funduszy EOG.

W 2012 r. program „Zamość miasto UNESCO, Pomnik Historii RP produktem turystycznym polskiej gospodarki”  umożliwił rekonstrukcję wałów rawelinu.

Warto zwiedzić Twierdzę Zamość

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec

Piotr Wujec – krótko o mnie: pasjonat łażenia po górach i żagli (sternik jachtowy), miłośnik rodzinnego miasta Warszawy, pasjonat lotnictwa.

No dobra co jeszcze? Ukończyłem w 1997 roku studia dzienne na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, potem Zarządzanie Infrastrukturą Lotniczą na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Krakowskiej, do tego podyplomowe: Prawo Lotnicze na Uczelni Łazarskiego, Prawo Karne Materialne i Procesowe na Uniwersytecie Jagiellońskim. Mam za sobą 3 letnie Seminarium Doktoranckie Nauk Prawnych, będąc doktorantem w Instytucie Prawa Upadłościowego i Restrukturyzacyjnego Uczelni Łazarskiego.

No a coś ciekawszego? Mam za sobą: kurs młodszego ratownika WOPR, kurs żeglarza a potem sternika jachtowego, kurs szybowcowy Aeroklubu Warszawskiego.

Dlaczego lubię opisywać moje obserwacje? Obsługując 24 procesy prywatyzacji po stronie społecznej oraz szereg sporów zjeździłem troszkę Polskę, widziałem i doceniam rolę historii.

Prywatnie? Jestem szczęśliwie żonaty od ponad 20 lat, moja żona – wykładowca akademicki – jakoś ze mną wytrzymuje, Ona oraz moi dwaj synowie. Reszta to seria dobrych i złych moich decyzji…

No a ten blog? Blog to moje hobby od 2017 roku.