Kościół Św. Katarzyny w Toruniu. Pomorze 16

Od 26 lat, tj. od okresu mojej służby w SPR przy WSO im. J. Bema, Toruń kojarzy mi się z widokiem Kościoła Św. Katarzyny, który mijałem idąc na przepustkę z koszar podchorążówki do centrum Torunia. Napiszę parę słów o tej pięknej budowli.

Kościół Św. Katarzyny (obecnie garnizonowy Wojska Polskiego) został zbudowany przez Niemców w latach 1894-97, jako kościół ewangelicko – augsburski (luterański) przeznaczony dla niemieckich żołnierzy (protestantów) stacjonujących w zamieszkanym przez katolicką większość Toruniu (miasto to było pod zaborem pruskim w latach 1793-1920).

Budowę tego ewangelickiego kościoła garnizonowego zlecił rząd Królestwa Prus, kraju związkowego Cesarstwa Niemieckiego, a na uroczystym poświeceniu tego ewangelickiego kościoła był obecny cesarz Niemiec Wilhelm II Hohenzollern.

Kościół Św. Katarzyny w Toruniu, fot. Piotr Wujec AD 2022

Miejsce

Ewangelicki kościół garnizonowy Niemcy postawili w miejscu, gdzie mieściła się katolicka kaplica św. Katarzyny, rozebrana przez Niemców (Prusaków) w 1814 roku.

Przed Kościołem Św. Katarzyny dziś stoi pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej w Toruniu, który jest repliką oryginalnego pomnika, który celowo Niemcy zburzyli po zajęciu Torunia w 1939 roku.

Kościół Św. Katarzyny w Toruniu, fot. Piotr Wujec AD 2022

Nazwa

Zgodnie z naukami dr Marcina Lutra (1483-1526 r.) w kościele ewangelicko- augsburskim (luterańskim) brak jest świętych. Mając powyższe na uwadze jasnym jest, że nazwa tego kościoła jest katolicka.

Nazwa nawiązuje do średniowiecznego kościoła Św. Katarzyny położonego poza murami Nowego Miasta Torunia, który został zbudowany ok. 1360 roku. Ten średniowieczny kościół katolicki został rozebrany w 1814 roku na polecenie pruskich władz.

Projekt i wykonanie

Na zlecenie władz Królestwa Prus projekt kościoła przygotowała niemiecka pracownia nadradcy budowlanego Schönhalsa. Projekt, co ciekawe w tamtym okresie, przewidywał założenie gazowych piecy grzewczych w kościele. Dodatkowo kościół ten otrzymał masywne dzwony ważące po 2755 kg, wyprodukowane przez niemiecką firmę Rincker.

Natomiast prace rzeźbiarskie, tak ładnie ozdabiające bryłę Kościoła Św. Katarzyny, wykonali dwaj niemieccy rzeźbiarze z Hannoweru (Massler i Haller).

Kościół Św. Katarzyny w Toruniu, fot. Piotr Wujec AD 2022

Politycznym akcentem istotnym dla Niemców, zgodnie z życzeniem Ministerstwa Wojny Królestwa Prus, było udekorowane herbami Zakonu Krzyżackiego wnętrza ewangelickiego kościoła garnizonowego w Toruniu.

Zmiany i remonty

Po powrocie Torunia do Polski miała miejsce zmiana wystroju wnętrza kościoła:

- w 1924 r. (W. Durek i I. Zelka) nowa polichromia i dekoracja rzeźbiarska;

- w 1929 r. (K. Mitera) zmiana dekoracji malarskiej sklepienia i prezbiterium;

- 1984 r. nowa polichromia ścian transeptu i sklepień.

W latach 1970-1984 Kościół Św. Katarzyny przeszedł remont.

Istotnym dla obecnego dobrego stanu garnizonowego toruńskiego Kościoła Św. Katarzyny był rok 2005 r., gdy Premier Jarosław Kaczyński na Ministra Obrony Narodowej z ramienia PiS powołał Radosława Sikorskiego (pochodzącego z Bydgoszczy), wówczas MON wyasygnował duże środki na gruntowny remont kościoła włącznie z:

- wymianą blach poszycia całego dachu na miedzianą,

- odrestaurowaniem wieży i murów kościoła.

Kościół Św. Katarzyny w Toruniu, fot. Piotr Wujec AD 2022

Krótka historia kościoła

od 1920 roku

Dzięki skutecznym dyplomatycznym zabiegom dr Romana Dmowskiego oraz innych Narodowców (Endeków) udało się Polsce pokojowo odzyskać Pomorze w 1920 roku. Po powrocie do Polski Torunia kościół ten przejęło Wojsko Polskie. Nadal był to kościół garnizonowy, jednak tym razem katolicki.

Zgodnie z postanowieniami zawartego w 1925 roku konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską powstały parafie wojskowe WP, w tym toruńska parafia św. Katarzyny. Toruński kościół był siedzibą dekanatu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr 8 WP, obejmującego aż osiem parafii wojskowych.

Po agresji niemieckiej na Polskę 7 września 1939 roku Niemcy zajęli Toruń. Podczas niemieckiej okupacji Kościół Św. Katarzyny był niemieckim kościołem garnizonowym.

Kościół Św. Katarzyny w Toruniu, fot. Piotr Wujec AD 2022

Okres PRL

Po odzyskaniu Pomorza w 1945 roku Kościół Św Katarzyny znowu stał się polskim kościołem garnizonowym LWP.

Ciekawostka

W gronie krajów komunistycznych, krajów instytucjonalnej laicyzacji państwa oraz wojującego ateizmu będącego elementem komunizmu, krajów objętych nieludzką ideologią Lenina, Stalina i innych zbrodniarzy pokroju Trockiego, nasza Polska wyróżniała się tym, że w okresie PRL przetrwała w Ludowym Wojsku Polskim (LWP) namiastka przedwojennego duszpasterstwa wojskowego. Widać rządzący Polską komuniści mieli świadomość jak mocno z polskością jest związana wiara, jak jest wiara istotna dla morale narodu oraz wojska. W okresie PRL w wybranych garnizonach utworzono przy kościołach garnizonowych ośrodki duszpasterstwa wojskowego LWP, w tym w Toruniu.

Na tle innych krajów komunistycznych Polska wyróżniała się tolerowaniem w LWP wiary żołnierzy, zamiast instytucjonalnej laicyzacji, jaka miała miejsce w innych krajach komunistycznych.

Oczywiście linia partyjna (teoretycznie) była laicka, antyklerykalna, itd., tym samym wojskowe duszpasterstwo w okresie PRL było pod presją propagandy.

Jednak w LWP, przez okres PRL, duszpasterstwo było i to się liczy!!!

Okres III RP

Po upadku komuny dnia 21 kwietnia 1991r. Papież Św. Jan Paweł II przywrócił w Polsce Ordynariat Polowy Wojska Polskiego.

21 stycznia 1993r. Biskup Polowy Sławoj Leszek Głódz erygował parafię wojskową p.w. św. Katarzyny w Toruniu.

Teoretycznie do korzystania z posług wojskowej parafii p.w. Św. Katarzyny w Toruniu mają prawo żołnierze oraz pracownicy cywilni WP wraz z rodzinami. Praktycznie na msze może przyjść każdy.

Kościół Św. Katarzyny w Toruniu, fot. Piotr Wujec AD 2022

Podsumowując

Dla mnie jest piękna bryła Kościoła p.w. Św. Katarzyny.

Kościół ten jest widoczny z wielu zakątków Torunia dodając miastu uroku.

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec

https://wms.edu.pl/piotr-wujec-o-mnie/