Puszcza Białowieska, dlaczego większkość jej obszaru jest na terenie Białorusi? Problem zmian polskich granic wschdonich po 1945 roku. Relacje polsko białoruskie.

 Puszcza Białowieska. Dlaczego większość jej obszaru jest na terenie Białorusi? 

Problem zmian polskich granic wschodnich pod 1945 roku.

Z cyklu siadaj proszę pogadamy. 
Piotr Wujec

Symbolika polska, narodowców (Endecja zorganizowała polską armię we Francji, podobnie jak udane powstania: Wielkopolskie i II Śląskie).

Symbolika obecna przed 1918 rokiem, w tzw. Armii Hallera. Armia Hallera to armia polska we Francji, w dużej mierze składająca się z polskich ochotników z USA i Kanady. Armia walcząca z Niemcami we Francji, potem idąca z odsieczą w 1918 r. dla Lwowa (zdradziecko zaatakowanego, z naruszeniem porozumienia, przez Ukraińców), armia walcząca też z Bolszewikami.

Dlaczego ta symbolika jest istotna?

Wyraża polskie nadzieje. Dla polskich narodowców, od Powstania Styczniowego i nadal w 1918, w ramach polskości, mieściły się symbole Polaków, Litwinów i Rusinów, w tym tych nazywanych w XX w Białorusinami.

Widoczny znak polskich nadziei na wspólnotę narodów...

Wprowadzenie

Od jakiegoś czasu zadawałem sobie pytanie, jak to się stało, że 2/3 Puszczy Białowieskiej jest dziś częścią Białorusi, mimo faktu, że przetrwanie tej ostoi przyrody zawdzięczamy polskim królom, II Rzeczpospolitej i polskim leśnikom.

Potem do mojej kolekcji dołączyłem mapę Polski z 1946, na której zwrócił moją uwagę centralny odcinek wschodniej granicy komunistycznej Polski z ZSRR (Białoruską SRR i Ukraińską SRR).

Warto się tej mapie przyjrzeć.

Porównać naniesione na niej wschodnie granice Polski z 1946 roku z obecnymi granicami.

Z kolekcji autora, mapa granicy wschodniej Polski z 1946 roku.

Wówczas zacząłem szukać informacji.

Dlaczego tak mnie to interesuje?

Puszcza Białowieska jest wyjątkowa, tak przyrodniczo, jak i historycznie.

Kilka faktów na wstępie

Puszcza Białowieska jest bezcennym przyrodniczym skarbem, jest to ostania w Europie puszcza z częściami lasu pierwotnego.

Osoka i polska troska

Przez wieki była ona pod opieką polskich królów. Od XV wieku istniała specjalna służba ochrony puszczy – Osoka. Puszcza należała do tzw. „królewskich dóbr stołowych” królów polskich.

Polski król Zygmunt Stary już w 1538 roku wydał akt zakazujący polowania w Puszczy. W tym akcie polski król zakazał nawet wstępu do puszczy z psem lub bronią…

Już wówczas, blisko 500 lat temu, każdy miłośnik przyrody wiedział, że nie wolno wchodzić z psem do lasu!!! Tymczasem dziś większość Polaków puszcza luzem swoje psy w lasach!!!

Dzięki trosce polskich królów Puszcza Białowieska, jako jedyna z nizinnych puszcz europejskich, w tak dziewiczym stanie, dotrwała do XIX wieku.

Puszcza Białowieska obszar i podział od XVI do XVIII wieku, zdj. Piotr Wujec zbiory prywatne

Okres zaborów

Pod zaborem rosyjskim najpierw Puszcza Białowieska była zaniedbana. Potem widząc jej dewastację, począwszy od 1820 roku, carowie zaczęli się o nią troszczyć, raz bardziej, raz mniej. 

Puszcza została wówczas podzielona na równe kwadraty i do tego na trzy jednostki organizacyjne. Każdy z kwadratów, na które puszcze podzielił carat, miał bok o długości 1 wiorsty. 

Wiorsta to rosyjska miara składająca się z 500 sążni. Długość wiorsty wynosiła 1066 metrów. 

Podział ten przetrwał do okresu II Rzeczpospolitej, co oddaje poniższa mapa.

 

Podział Puszczy Białowieskiej w okresie II Rzeczpospolitej Polskiej, źródło Lasy Państwowe

Była też Puszcza pod opieką polskich leśników. Polscy leśnicy od ponad 100 lat walczą o to, aby naprawić szkody, jakich doznała puszcza na początku XX wieku.

Niemiecki szacunek dla przyrody

Podczas I wojny światowej, okupujący od 1915 roku teren puszczy Niemcy, w ciągu zaledwie dwóch lat rabunkowo wycięli 4,5 mln m sześc. drewna. Dla porównania w polskiej części Puszczy Białowieskiej, poza Parkiem Narodowym, za raportem NIK z 2017 roku, wycięto w 9 lat (2002-2011) … tylko 282 tys. m. sześć. drewna!!!

Dodatkowo niemieccy żołnierze wybili żubry. 

Z 700 żubrów żyjących w puszczy w 1914 roku, do 1920 roku nie przeżył żaden. 

Niemcy wybudowali nawet kolejkę wąskotorową celem przyśpieszenia wycinania wiekowego lasu w puszczy oraz wybijania żubrów i innych puszczańskich stworzeń.

W 1920 roku kontrola nad puszczą wróciła do polskich leśników.

Dla każdego Polaka był szokiem - mniejszym dla tych z nas co znają historię i faktyczny niemiecki szacunek do przyrody - fakt zabicia kilka lat temu przez Niemców polskiego żubra, który przepłyną Odrę. Zabito go - za zgodą niemieckich władz - mimo, że był gatunkiem chronionym też w Niemczech. Mimo, że był on pierwszym wolnym żubrem na terenie Niemiec od 250 lat. I tak został zabity. 

Przypominam: 

u nas w Polsce – stan na 2019 rok - na wolności żyje ponad 2 000 żubrów, 

w Niemczech jest tylko ponad 10 żubrów (dziesięć do trzynastu) i to tylko w specjalnie strzeżonym rezerwacie. 

Zawsze mnie irytuje gdy Niemcy pouczają nas w sprawie ochrony przyrody…

Dominacja obcych w Puszczy Białowieskiej

Dominacja obcych zawsze była zła dla Puszczy. 

Przykłady poza Niemcami w okresie 1915-1918?

Widać to było w okresie II RP (1918-1939 r.) Wówczas Puszcza Białowieska była eksploatowana rabunkowo przez angielską firmę The Century ETC, tzw. Centurę. Spółka ta wycięła i wywiozła ponad 2,5 mln m sześc. drewna w 8 lat! W II RP, do czasu Zamachu Majowego (1926 rok) planowano wyciąć aż 20 tys. ha Puszczy Białowieskiej!!!

Na szczęście dla lasu starania polskich leśników doprowadziły do zerwania kontraktu z tą angielską firmą w 1929 r. Uporowi polskich leśników, zawdzięczamy przetrwanie cennych fragmentów Puszczy Białowieskiej. 

Można pisać o minusach Zamachu Majowego sporo, jednak faktem jest, że przed Zamachem Majowym do Polaków należały tylko ulice... a Polska była zdominowana przez obcy kapitał, czego przykładem była Puszcza Białowieska. Po prostu powiedzenie "nie" prosto w oczy wielkiego kapitału wymaga od polityka odwagi, a Piłsudski ją miał... Niestety gdy On zmarł w 1935 roku to pozostały słabe sanacyjne elity...

To PO Zamachu Majowym, po odsunięciu od zarządzania puszczą przez angielską firmę, na skutek decyzji politycznych Warszawy, dzięki wysiłkowi polskich leśników ilość żubrów w Puszczy:

wzrosła z ilości zero w 1929, do 16 żubrów w 1939 r. 

Okres II Wojny Światowej

Okres II wojny światowej był tragiczny dla Puszczy. W ciągu zaledwie dwóch lat okupacji rosyjskiej (1939-1941) Sowieci wywieźli z Puszczy aż ponad 1,5 mln m sześc. drewna.

A co z żubrami wybitymi przez Niemców przed 1918 rokiem?

Jak już napisałem dzięki wysiłkowi polskich leśników ilość żubrów w Puszczy wzrosła z zero w 1929, do 16 żubrów w 1939 r. Na szczęście wszystkie żubry przetrwały okupację rosyjską i niemiecką (1939-1944).

Przypominam ponownie 

W okresie 1929-1939 oraz po 1945 roku to polscy leśnicy i polskie władze przyczyniły się do odbudowy populacji żubra w Europie!

Zmiany po 1946 roku

Jakie po 1946 roku były zmiany w wielkości obszaru Puszczy Białowieskiej należącej do Polski?

Pewnego dnia, jako pasjonat historii, zdobyłem do swojej kolekcji mapę Polski z 1946 roku, z granicami ustalonymi przez wasalny komunistyczny rząd (Krajowa Rada Narodowa, potem przekształcona w tzw. Rząd Lubelski zgodnie z Manifestem PKWN, jego następcą były rządy PRL).

Poniżej mapa wschodnich granic Polski z 1946 roku, ich fragment centralny. Naniosłem na nią zmiany granic Polski w 1949 r. na rzecz Białorusi (na czerwono) oraz w 1951 na rzecz Ukrainy (na żółto). Czytaj istotne ustępstwa terytorialne Polski. 

zdj. Piotr Wujec zbiory prywatne

Granice Polski wydrukowane na tej mapie zostały ustalone w kilku etapach.

Etap I.

1943

Najpierw podczas konferencji w Teheranie od 28 listopada do 1 grudnia 1943 r.

W Teheranie trzy mocarstwa (USA, Wlk. Brytania, Rosja):

bez powiadomienia polskiego rządu, w sprzeczności z prawem międzynarodowym, USA i Rosja - pomimo sprzeciwu Wlk. Brytanii, Winston Churchill typowy konserwatysta, był przeciwny ustępstwom, które dokonywał na rzecz Rosji kosztem Polski Prezydent USA Demokrata Roosevelt,

ustaliły utratę przez Polskę ponad 40% terytorium II RP na rzecz Rosji Sowieckiej… 

Takie decyzje USA dotyczyły Polski najwierniejszego sojusznika aliantów.

Podstawą do wytyczenia wschodniej granicy Polski, tak korzystnej dla Rosji Sowieckiej, był przebieg tzw. Linii Curzona. Nazwa tej linii pochodzi od nazwiska brytyjskiego dyplomaty, który w latach 1918 -1920 otwarcie wyrażał swój antypolonizm, twierdząc, że w interesie Wlk. Brytanii jest słaba Polska. Dlaczego słaba Polska? Gdyż za silna Polska będąca potencjalnym sojusznikiem Francji była dla Wlk. Brytanii mało ciekawą wizją po I Wojnie Światowej.

Linii Curzona było kilka. Zwracam uwagę, że w czterech z trzech wariantów tej linii granica Polski opiera się o rzekę Niemen, dziś oba brzegi tej rzeki wraz z w pełni do dziś etnicznie polskimi terenami Ziemi Augustowskiej są na obszarze Białorusi. 

W tym miejscu nie będę omawiać zastanawiających ustępstw rządów PRL wobec roszczeń SRR Białorusi oraz SRR Ukrainy. Tutaj się skupiam na historii Puszczy Białowieskiej. 

Źródło Google

Etap II.

1944

Jednak warto dalej wprowadzić w historyczny kontekst zmian granic w Puszczy Białowieskiej.

Następnie ww. ustalenia USA, Rosji Sowieckiej (ZSRS) i Wlk. Brytanii zostały potwierdzone w treści porozumienia zawartego przez samozwańczy komunistyczny rząd „polski”, podczas spotkania w Moskwie 22-27 lipca 1944 r., pomiędzy Stalinem a komunistyczną Krajową Radą Narodową (samozwańczy rząd komunistyczny).

Etap III.
Faktyczny kształt wschodnich granic Polski po 1945 roku.

Zastanowił mnie na tej mapie kształt naszych polskich granic z Białorusią i Ukrainą.

Co mnie zdumiało ?

W przypadku Ukrainy wiedziałem, jak wiele ziem nigdy nie należących do historycznej Ukrainy, Rosja Sowiecka włączyła po 1945 roku do Ukrainy (Ukraińskiej SRR), kosztem Polski, Czechosłowacji, Węgier, Rosji i Rumunii.  W sumie dziś Ukraina to w większości zlepek ziem zabranych innym krajom po 1945 roku.

Trzeba przyznać, że Ukraińcy skutecznie dbali od 1945 roku o poszerzanie swojego terytorium. Dobry przykład dla nas Polaków, a zarazem ostrzeżenie odnośnie tego jak sprytni są Ukraińcy. Piszę o faktach a nie o uprzedzeniach przypominam.

Etap IV. 

1951 granica z Ukrainą

W 1951 roku polski komunistyczny rząd zgodził się na korekty granic korzystne dla Ukrainy. Tak jak sobie tego życzyli Ukraińcy oddając Ukrainie cenne złoża węgla wraz z terenami rolniczymi (fragmenty należącej do Królestwa Polskiego od XIII w. Ziemi Bełzkiej, czyli okolice miasta Sokali, zamieszkane od "zawsze" w większości przez Polaków).

No owszem była to "uczciwa wymiana" w zamian za otrzymane od Ukrainy praktycznie zupełne bezludzia Bieszczad z Ustrzykami Dolnymi oraz bandami UPA i OUN w lasach (Banderowcy).

Potem w 1954 roku ukraińscy politycy (przywódca ZSRR Chruszczow był Ukraińcem, zresztą inny przywódca ZSRR Breżniew też) załatwili, kosztem Rosji, włączenie do Ukraińskiej SRR Krymu (rosyjskiego wówczas od 150 lat, tj. od 1792 roku). Krymu za wyjątkiem największego miasta i portu tego półwyspu, czyli Sewastopola, który pozostał rosyjski.

Bardzo bym chciał, aby Polacy równie ostro zabiegali o polskie granice co Ukraińcy o swoje.

Etap V.

Granica z Białorusią zmiany w 1949 

Natomiast zaskoczyła mnie granica Polsko Białoruska w 1946 r., a raczej skala oddanych przez komunistów Białorusi kluczowych obszarów Puszczy Białowieskiej, co widać poniżej.

Na czerwono zaznaczyłem obecną granicę polsko białoruską, widać jak duże obszary puszczy Polska straciła po 1946 roku na rzecz Białorusi.
zdj. Piotr Wujec zbiory prywatne

Wtrącenie historyczne

Zatrzymując się przy temacie relacji polsko białoruskich, do tej pory wiedziałem o kilku innych smutnych dla Polaków faktach.

Pierwszym.

Wbrew ustaleniom z Teheranu i Jałty Białorusini zamiast na rzece Niemien, przesunęli po 1945 roku swoją granicę znacznie na zachód, zajmując czysto etnicznie polskie obszary historycznej Suwalszczyzny (na zachód od Grodna). Wszystko za zgodą rządzących polską komunistów.

Przypominam nie tylko Suwalszczyzna lecz i Grodzieńszczyzna była w zdecydowanej większości zamieszkana przez Polaków. 

Zbiory własne Piotr Wujec, Mapa sporządzona na zlecenie jednego z Zaborców Niemców... bez wątpienia oddająca fakty... a i tak pokazująca dominację etniczną Polaków na części Kresów.

Drugim.

O próbie mniejszości białoruskiej oraz komunistów doprowadzenia do włączenia Białegostoku i Podlasia do Białoruskiej SRR, wbrew ustaleniom z Teheranu i Moskwy. 

Na szczęście ta próba się nie udała, na szczęście dla Polski i w większości zamieszanej przez Polaków białostocczyzny.

Trzecim.

Smutne dla Polaków skutki otwarcia granic Polski dla uchodźców, fakty.

Polska przyjęła w 1921 - 1922 roku ponad 300 tysięcy białoruskich i ponad 500 tysięcy żydowskich uchodźców z Rosji. Stało się to już po zawarciu pokoju w Rydze (1921 rok) pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką (przypominam, że ZSRR powstał dopiero w grudniu 1922 roku). 

W momencie ich przyjmowania Górny Śląsk jeszcze nie był częścią Polski (został włączony w 1922 roku), tym samym w 1921 roku przy blisko 25 mln obywateli, w tym licznych mniejszościach, Polska przyjmując w jeden rok … blisko 800 tysięcy uchodźców - nie Polaków, znacznie zwiększała ilość mniejszości…

Mały Rocznik Statystyczny 1939, nakładem GUS, pod redakcją Edwarda Szturm de Szetrem, Warszawa 1939, ze zbiorów autora, fot. Piotr Wujec.

Niestety podczas inwazji sowieckiej na Polskę w 1939 roku przytłaczająca większość Białorusinów wspierała agresorów… Warto o tym pamiętać, bo dziś zupełnie my Polacy zapominamy o zagrożeniach… 

Owszem Sanacja w latach 30 tych XX w. popełniła sporo błędów (ograniczanie szkolnictwa w języku narodowym) wobec Białorusinów i "Tutejszych" (przypominam, że ponad 1 mln mieszkańców Polesia określało siebie nie jako Polaków lub Białorusinów lecz "tutejszych"). Lecz czy to usprawiedliwia brak lojalności obywatela wobec swojego państwa?

Zresztą do dziś nadal musimy pamiętać o roszczeniach wobec naszej Polski. 

Zagrożeniach trafnie ujętych w opracowaniu z 1997 roku, gdy jeszcze nikt w Polsce nie spodziewał się poprawności politycznej XXI wieku...

zdj. Piotr Wujec źródło: Polska i jej granice Piotr Eberhardt, Lublin 2004.

Ciekawostka.

Jak ta sympatia do Polski się zmieniła od 1921 roku…

Podczas wyznaczania granicy (po wojnie polsko bolszewickiej) Polska miała problem. Mianowicie wzdłuż całej mającej około 1200 km granicy z Rosją, tak na Ukrainie, jak i Białorusi, w planowanym pasie granicznym najwięcej było wsi ... etnicznie polskich. 

Polacy, uczestniczący w polsko-rosyjskiej komisji delimitacyjnej (wyznaczającej granicę), szukali wsi białoruskich lub ukraińskich, gotowych do włączenia się do Rosji Radzieckiej, tak aby za nie wymienić się z Rosjanami na wsie etnicznie polskie…

Tylko jedna, słownie jedna białoruska wieś chciała być w Rosji… brak było chętnych na to wsi ukraińskich. Głośna sprawa w 1921 roku. Taka typowa dla nas Polaków niechęć do przemocy i za dobre serce. No i kiepskie polskie elity. Niestety zawsze mieliśmy elity polityczne bardziej troszczące się o mniejszości niż o ... Polaków…

Skutek – liczne wsie i miasteczka etnicznie polskie zostały na Ukrainie i Białorusi. Skutkiem było nawet powstanie na krótko polskich rejonów autonomicznych w Rosji Sowieckiej. 

Potem skutek włączenia w 1921 roku do Rosji Sowieckiej terenów etnicznie polskich był dla zamieszkałych tam Polaków … tragiczny. Spotkało ich metodyczne ludobójstwo strzałem w tył głowy, ofiarami było ponad 111 000 Polaków w Ukraińskiej SRR. Ludobójstwo zaplanowane i dokonane przez Sowietów 1937-1938 roku (tzw. Operacja polska NKWD).

Wracając do Puszczy Białowieskiej

Zastanawiałem się z jakiego powodu Białorusini tak znacznie przesunęli w Puszczy granicę na swoją korzyść. 

Odpowiedź znalazłem nanosząc zmiany granic na mapę wieku drzewostanów Puszczy i jej rezerwatów. 

Oto wynik, czerwona linia jest naniesiona przez niżej podpisanego oddając stan granicy w 1946 roku, przed jej zmianą w 1949 na obecnie obowiązującą też wydrukowaną na tej mapie. 

Widać co Polska i ile straciła...

Źródło Lasy Państwowe.
Na czerwono dokonałem naniesienia granic istniejących do 1949 roku Piotr Wujec

Dodatkowo posiłkowałem się: „Polska i jej Granice”. Z historii polskiej geografii politycznej Piotr Eberhardt, materiałami IPN, materiałami Lasów Państwowych, protokołem pokontrolnym NIK z 2017 dotyczącym Puszczy Białowieskiej, szeregiem map Polski.

Na powyższej mapie widać jak istotne przyrodniczo obszary zajęli Białorusini, bez sprzeciwu komunistów rządzących Polską w tym czasie.

Rola mniejszości Białoruskiej

Ważną rolę w pozbawieniu Polski szerokiego na ponad 1,5 km pasa Puszczy Białowieskiej odegrała mniejszość białoruska, naciskająca na oddanie Białorusi (Białoruskiej SRR) istotnych fragmentów polskiej Puszczy Białowieskiej. Fragmentów od 1945 roku pozostającej w ramach Polski, zgodnie z umową z ZSRR zawartą w 1944 oraz 1947 roku.

Problemem też była sowiecka przewaga i bezwzględność.

Uległość polskiego rządu

Ulegając mniejszości białoruskiej polski komunistyczny rząd podpisał 19 kwietnia 1948 roku umowę graniczną z ZSRR i Białoruską SRR. Zgadzając się wówczas na znacznie mniej korzystną dla Polski granicę niż "Porozumienie graniczne" ustalone w 1944 r. potwierdzone przez Komisję Mieszaną 30 kwietnia 1947 r.  to było jedno z wielu ustępstw PRL (Polska Rzeczpospolita Ludowa) na rzecz Białorusi. 

Doceniam fakt powrotu wielu etnicznie polskich wsi do Polski w 1949 roku, by była jasność. 

Jednak nie mogę się pogodzić z utratą tak cennych obszarów, w tym licznych polskich wsi...na rzecz Białorusi.

Poniżej mapka, ze zbiorów IPN, szkicu z 1948 roku odnośnie zmian granicy wynikających z powyższego porozumienia ... na nim na czerwono przesunięta na zachód w 1949 r. granica Białorusi... kosztem Polski.

 

Źródło IPN, Delimitacja polskiej granicy wschodniej 1944-1950 Marek Kietliński, fot. Piotr Wujec

Przypominam na koniec, że brak jest szans na pojednanie między narodami bez otwartej dyskusji o faktach z przeszłości. 

Milczenie o faktach i brak o nie pytań, szczególnie wymuszane cenzurą lub poprawnością, prowadzi do irytacji. Moim zdaniem jedynie otwarta rozmowa jest formą dyskusji, będącej podstawą porozumienia, jak pokazuje nam historia.

Dziękuję za uwagę 

Piotr Wujec

O autorze powyższego wpisu:

https://piotrwujec.pl/kilka-slow-od-siebie/

czytelników, osoby zainteresowane naszą historią, przyrodą i prawem proszę o ewentualne uwagi do moich wpisów na mail: kontakt@piotrwujec.pl