Stary Hel. Hel cz. 2 historia

Stary Hel

 Hel cz. 2 historia

Miasto, legenda, fakty i historia...

 

 

Port Rybacki Hel.
fot. Piotr Wujec

Port Rybacki, Hel, w jego główka był kiedyś Stary Hel zabrany przez Bałtyk ponad 400 lat temu.
fot. Piotr Wujec

 Czytelniku proszę najpierw przeczytaj odcinek pierwszy pt. Hel. cz. 1. Geografia Helu.

1. Kilka informacji o Starym Helu.

1.1. Stary Hel konkurował z Gdańskiem w średniowieczu, przegrał tą konkurencję.

1.2. Po włączeniu (1466 r.) - w wyniku wygranej przez Polskę z Zakonem Krzyżackim Wojny Trzynastoletniej - Gdańska do Korony Polskiej wzrosła rola w polskiej polityce tego i innych miast pomorskich, w dużej mierze zamieszkanych przez Niemców, które opowiedziały się po stronie Polski w wojnie z Zakonem Krzyżackim. 

Przypominam, że w 1454 wybuchło antykrzyżackie powstanie w Gdańsku. Potem Gdańsk (królewskie miasto Korony Polskiej) dostał od polskich królów przywilej kontrolowania polskiego wybrzeża Bałtyku. Kolejny przywilej dotyczył braku kontroli przez urzędników królewskich handlu gdańszczan na Wiśle i innych rzekach Korony Polskiej, aż po najdalsze zakątki Korony Polskiej czyli Podole (kraina Korony Polskiej od XIV w. nagle od 1945 uznawana za część Ukrainy).

1.3. W okresie po Wojnie Trzynastoletniej w Starym Helu zaczęli się osiedlać masowo Niemcy, w tym z Gdańska. 

Dlaczego? Otóż w wyniku przywileju nadanego Gdańszczanom przez Polskiego Króla Kazimierza Jagiellończyka przejęli oni kontrolę nad Helem, vide pkt. 1.2. powyżej.

 

 

Hel. Widok w kierunku Portu Wojennego
fot. Piotr Wujec 

1.4. Na fali wpływów politycznych Królewskiego Miasta Gdańska w Koronie Polskiej inny polski król miasto Stary Hel... po prostu w 1526 przekazał pod władze Gdańska (decyzja Zygmunta Starego). Był to początek końca Starego Helu.

1.5. Gdańsk był bezwzględny w niszczeniu dla siebie konkurencji na wybrzeżu Korony Polskiej. Dotknęło to też Starego Helu natychmiast gdy polski król przekazał nad nim kontrolę, vide pkt. 1.3. i 1.4. 

1.6. Bez wątpienia Gdańsk zapisał mało chlubną kartę w historii Korony Polskiej łamiąc ustalenia i wykazując brak lojalności wobec polskich królów, mimo licznych przywilejów od nich, umożliwiających bogacenie się Królewskiego Miasta Korony Polskiej Gdańska. To osobny rozdział - zrozumienie roli Gdańska w historii Polski, 

1.7. Dopiero zdecydowana postawa Króla Polskiego Stefana Batorego (oblężenie Gdańska przez tego króla, który był Węgrem z Siedmiogrodu i rządząc Koroną Polską w raptem  ponad 10 lat wykonał sporo dobrych dla państwa polskiego zdecydowanych ruchów i reform) przywróciła szacunek Gdańszczan dla Korony, nauczyła ich szacunku dla prawa i wspomogła na jakiś czas, właściwe relacje Król Polski a miasto Korony Polskiej Gdańsk. 

1.8. Przywilej nadany przez Kazimierza Jagiellończyka, na prośbę Gdańszczan, polegający na wpisanie do herbu Gdańska korony polskiej, był wymowny… miało to być Miasto Korony Polskiej, tymczasem przez wieki było to miasto unikające swoich obowiązków wobec Korony Polskiej...

Z jakiego powodu Gdańsk dostał przywilej posiadania w herbie korony polskiej, widocznej do dziś w herbie tego miasta?

Król Polski myślał w XV w., że dodając polską koronę do herbu królewskiego miasta Gdańska wspiera dalszy byt wiernego Koronie Polskiej miasta. 

Niestety do czasów Batorego Gdańsk tą polską koronę w swoim herbie zaczął traktować inaczej niż konieczność wierności Polskiemu Królowi, w tym płacenia należnych królowi podatków. 

Dobrze, że Stefan Batory miał odwagę egzekwować prawo. Dobrze dla Korony Polskiej, miał dzięki temu środki finansowe niezbędne dla obrony ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego przez armię Korony Polskiej. 

 

Muzeum Helu, jak żyli Kaszubi.
fot. Piotr Wujec

 

 

1.9. Podsumowując historię.

Swoją drogą - moim zdaniem - smutnym skutkiem unii polsko – litewskiej, najpierw personalnej a potem Unii Lubelskiej była:

- konieczność poświęcania przez Koronę Polską i Polaków wielkich środków finansowych i ofiar ludzkich na obronę ziem Księstwa Litewskiego, zamiast ziem etnicznie polskich,

- z powyższego powodu utrata w XVII w. (wynik zaangażowania na wschodzie) polskich miast Bytowa i Lęborka na Pomorzu na ziemiach kaszubskich,

- za silna pozycja Miasta Królewskiego Gdańska, królów polskich tylko z nazwy..., które pozwalało sobie na lekceważenie swoich obowiązków wobec Korony Polskiej.

No, ale błędy naszych przodków, błąd unii - przeciwko której zasadnie była średnia polska szlachta obawiając się dominacji ruskiej magnaterii po wcieleniu do Korony części ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego - to osobny temat.

2. Położenie Starego Helu

2.1. Stary Hel był położony na wysokości obecnych główek Portu Rybackiego Hel.

2.2 Jedyną budowlą Starego Helu, jaka przetrwała pożar miasta wywołany przez Szwedów to kościół katolicki, spalony przez Szwedów w 1570 na szczęście mury ocalały. 

2.3. Szwedzi ponowie spalili Stary Hel w 1629 roku. 

Z tej pożogi się już Stary Hel nie podźwignął. 

 

Hel. Muzeum Rybackie w dawnym kościele ewangelickim.
fot. Piotr Wujec AD 2021

 

2.4. Co do spalonego kościoła katolickiego w Starym Helu. 

Został on potem rozebrany przez ewangelików (Luteran).

Z jego cegieł powstał istniejący do dziś kościół ewangelicki w Helu (obecnie Muzeum Rybactwa). 

Tak jak pisałem w poprzednim odcinku, w mieście Hel, tak jak w całym Królestwie Pruskim (a potem Cesarstwie Niemieckim - będącym tak jak współczesny RFN państwem federacyjnym) brak było tolerancji religijnej w ewangelickich (luterańskich) krainach, np. w Królestwie Pruskim. 

W mieście Hel do 1920 roku nie mogli mieszkać katolicy, zakaz wprowadzono w Helu gdy został on zupełnie zdominowany przez pozbawiony tolerancji Gdańsk. 

Tolerancja religijna i narodowa została przykrócona w mieście Hel gdy ten powrócił do Polski w 1920 roku.

2.5. Ciekawostka

Ten dawny kościół ewangelicki na Helu był około 400 lat temu budowany ponad 300 m od brzegu zatoki. Dziś jest bezpośrednio przy jej brzegu. 

 

"Helena" to wiekowa lipa w mieście Hel.
fot. Piotr Wujec AD 2021

 

Kolejny odcinek już napisałem, będzie za tydzień opublikowany na moim blogu, na temat historii półwyspu od 1920 do 1939 roku.

Natomiast w kolejnym za dwa tygodnie omówię umocnienia Helu i jego obronę w 1939 roku oraz 1945 roku. 

 

Hel na mapie Polski.

 

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec

O autorze:

https://piotrwujec.pl/kilka-slow-od-siebie/