Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy. Krynki. Podlasie.

 

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy

 Krynki. Podlasie

 

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Krynkach to warta zobaczenia murowana cerkiew prawosławna o bardzo ładnej bryle. Przyciągają wzrok w tej cerkwi elementy neoromańskie i bizantyjskie. Cerkiew ta jest równie ciekawa, jak miasto Krynki na Podlasiu.

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy: 

- powstała w 1864 roku,

- została wyświęcona 8 września 1868 roku,

- w 2003 została wpisana do rejestru zabytków.

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Krynkach.
fot. Piotr Wujec AD 2023 

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Krynkach.
fot. Piotr Wujec AD 2023 

 

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy znajduje się przy ulicy Cerkiewnej w Krynkach,  Ziemia Grodzieńska. Na szczęście ten fragment Ziemi Grodzieńskiej ostał się w Polsce, dziś to Województwo Podlaskie.

Krynki, Ziemia Grodzieńska, na mapie Województwa Podlaskiego, źródło domena publiczna. 

Jest mi obce pobieżne traktowanie tematów, w sumie prawnik powinien być wnikliwy i pisać dokładnie. Ten mój wpis jest na tyle dokładny, na ile mi mój czas pozwala. 

 

Spis treści:

Historia cerkwi

Czym było "Bieżeństwo"?

Cerkiew po roku 1914

Krynki miasto królewskie

 

 

Historia cerkwi

 

Prawdopodobnie cerkiew w Krynkach istniała już od XVI w.

Wiemy, że w drugiej połowie XVII w. parafia prawosławna w Krynkach posiadała duży areał ziemi oraz cztery place w mieście Krynki. Wówczas w miejscu obecnej murowanej cerkwi pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy stała drewniana cerkiew prawosławna.

Dokładne losy pierwszej drewnianej cerkwi w Krynkach są dziś nieznane, z powodu pożaru tej cerkwi w 1804 roku. Wówczas cerkiew spłonęła całkowicie z wszystkimi dokumentami parafii w Krynkach.

W miejscu spalonej cerkwi prawosławni wybudowali nową kolejna drewnianą cerkiew wyświęconą w 1828 roku. Niestety była to cerkiew wybudowana z kiepskich materiałów i już po kilkunastu latach chyliła się ona ku upadkowi.  

Po krwawym stłumieniu antyrosyjskiego Powstania Styczniowego (1863-1864) Rosjanie (byli oni prawosławni) zdecydowanie i jawnie wspierali wyłącznie prawosławie. Jednocześnie rząd carski (rosyjski) ostro zwalczał katolicyzm i unitów (grekokatolików). Rosjanie po upadku Powstania Styczniowego masowo zabierali katolikom katolickie kościoły zamieniając je na prawosławne cerkwie, co opisałem w tym moim wpisie:

 https://wujec.blogspot.com/2022/08/dla-jednych-reduta-56-dla-innych-koscio.html

Po stłumieniu polskiego antyrosyjskiego Powstania Styczniowego rząd rosyjski w 1864 roku przekazał duża kwotę (blisko 5 tysięcy rubli) dla prawosławnej parafii w Krynkach celem wybudowania nowej murowanej cerkwi. Bardzo silne było wsparcie dla polskich powstańców na obszarze Ziemi Grodzieńskiej, zamieszkanej przez polska większość, zresztą do tej pory. Rosjanie stłumili Powstanie Styczniowe w kwietniu 1864 roku, a w tym samym roku (we wrześniu 1864 r.) wylano fundamenty pod nową murowaną cerkiew w Krynkach. 

Po czterech latach została ukończona budowa tej pięknej cerkwi.

 

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Krynkach.
fot. Piotr Wujec AD 2023 

Po wybuchu I Wojny Światowej już w 1914 roku prawosławne duchowieństwo Diecezji Grodzieńskiej uciekło podczas tzw. „bieżeństwa” w głąb Rosji, porzucając cerkiew i wiernych. Podczas ucieczki w 1914 roku Rosjanie ukradli z cerki i wywieźli w głąb Rosji oba duże dzwony cerkiewne. W Krynkach identycznie jak w Zamościu uciekło prawosławne duchowieństwo, wówczas gdy Rosjanie zaczęli przegrywać, vide:

 https://wujec.blogspot.com/2023/03/koscio-sw-mikoaja-kusi-oko-widokami.html

 

Czym było "bieżeństwo"?

 

Powód biereżeństwa

Gigantyczna skala zbrodni dokonywanych przez Niemców od początku I Wojny Światowej:

- wobec cywili w Belgii, np. spalenie Leuven oraz morderstwa w Dinant,

- wobec cywili Polaków, np. 

zburzenie przez Niemców bezbronnego Kalisza, 

dokonane przez niemieckich żołnierzy zbrodnie w Częstochowie,

wydarzenia te z 1914 roku spowodowały przerażenie w Kraju Przywiślańskim, czyli dawnym Królestwie Polskim (wówczas część Cesarstwa Rosyjskiego), na którego teren wchodziły wojska niemieckie.

Przebieg i skutki biereżeństwa  

Władze carskie obawiając się kolejnych zbrodni ze strony niemieckich żołnierzy wezwały Rosjan i prawosławnych do opuszczenia ziem polskich.  

Innym celem Rosjan było ogołocenie zajmowanych przez Niemców ziem polskich z: robotników, fabryk, fachowców. Rosjanie przymusowo w 1914 roku przesiedlali do Rosji polskich robotników i inżynierów. Była to "taktyka "spalonej ziemi", identyczna jak zastosowana przez Rosjan w 1812 roku wobec armii Napoleona. 

Apel carskich władz o ewakuację z ziem zajmowanych przez Niemców, do tego przymusowe wysiedlenia Polaków oraz dobrowolna ucieczka Rosjan i części prawosławnych w 1914 roku

to wszystko nazywamy w historii BIEŻEŃSTWEM.

Skutkiem bieżeństwa było ogołocenie przez Rosjan ziem polskich z przemysłu, robotników i inżynierów, a dodatkowo zrabowanie przez Rosjan wielu kościelnych dzwonów.   

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Krynkach.
fot. Piotr Wujec AD 2023 

 Cerkiew po roku 1914

 

Po ucieczcie popów cerkiew w Krynkach została zamieniona przez Niemców w magazyn, identycznie jak zamojska cerkiew, którą opisałem tutaj:

 https://wujec.blogspot.com/2023/03/koscio-sw-mikoaja-kusi-oko-widokami.html

 

Dopiero po jakimś czasie Niemcy zgodzili się na nabożeństwa prawosławne i to tylko raz w miesiącu w cerkwi – magazynie. 

Przywrócili tolerancję i wolność religijna w Krynkach dopiero Polacy zwracając prawosławnym cerkiew w 1918 r.

Lata międzywojenne i okres II wojny światowej upłynęły bez strat dla prawosławnej parafii w Krynkach, Niemcy byli skupieni na eliminacji duchownych katolickich. 

 

 

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Krynkach.
fot. Piotr Wujec AD 2023 

 

Remont świątyni był w 1982 r., a w 2005 r. odbyły się obchody 500-lecia parafii prawosławnej w Krynkach.

 

Krynki miasto królewskie

  

W miejscu gdzie dziś jest miasto Krynki w 1429 roku powstał dwór wielkiego księcia litewskiego. W dworze tym odbyło się spotkanie króla polskiego Władysława Jagiełły z wielkim księciem litewskim Zygmuntem Kiejstuowiczem.

Miastu Krynki herb nadał w 1509 roku król polski Zygmunt Stary.

Oficjalnie prawa miejskie Krynki otrzymały w roku 1569.

Od początku XVI wieku w Krynkach zaczęli osiedlać się Żydzi, cieszący się wielkimi przywilejami w Polsce (Koronie Polskiej). Żydzi mieli od polskiego króla wiele przywilejów, których nie mieli Polacy, to generalnie jest ciekawy aspekt prawa Królestwa Polskiego, znany nam prawnikom, a wymagający osobnego omówienia. Przywileje królewskie umożliwiły Żydom w Krynkach rozwijanie handlu, budowę oberż i produkcję alkoholu.

W Krynkach bardzo szybko rósł odsetek Żydów, w 1789 – czyli przed III Rozbiorem - gmina żydowska w Krynkach była większa od białostockiej.

Po rozbiorach Krynki były:

najpierw w Zaborze Pruskim od 1795 r.,

od 1807 roku znalazły się w Zaborze Rosyjskim.

Może to dziwić wobec zupełnej klęski Prus.

Już tłumaczę z jakiego powodu ta część zaboru pruskiego znalazła się w Rosji. 

Przypominam Francuzi - bez liczenia się ze zdaniem Polaków sojuszników Francji -  oddali w 1807 roku Carowi Rosji znaczną część ziem polskiego Księstwa Warszawskiego, czyli cały Okręg Białostocki, w tym miasto Krynki. Francuzi oddali Rosji tym samym część dawnego Zaboru Pruskiego. 

Jak zawsze, tak wówczas, gorliwe wsparcie Polaków dla sojuszników spowodowało, że sojusznik (Francja) nic się z Polakami nie liczył. Potem tyle razy w naszej historii, do dziś niestety sojusznicy mieli i mają nas za nic, dając nam nic, a wymagając od nas wiele. 

Dlaczego? Moim zdaniem z prostego powodu:

bo i tak są pewni naszego poparcia, 

a nasze elity najpierw pomagają,

a potem się zastanawiają ile to nas Polaków kosztuje i kto ma nam za pomoc oddać.

W XIX wieku rozwinął się w tym mieście przemysł, który spowodował szybki wzrost liczby mieszkańców. Po upadku Powstania Styczniowego, tak jak na całości ziem polskich, też w Krynkach szybko zaczęła rosnąć ilość ludności żydowskiej. 

W 1874 roku ponad 80% mieszkańców w Krynkach stanowili Żydzi.

Liczba mieszkańców miasta Krynki doszła do 10 tys. w 1914 roku, wówczas już 90% mieszkańców miasta stanowili Żydzi.

W Krynkach było wiele zakładów przemysłowych i silny ruch robotniczy. Podczas rewolucji 1905 roku odbyło się w tym mieście dużo strajków. Nawet w 1905 roku robotnicy na kilka dni przejęli władzę nad miastem Krynki.

Krynki piękno drewnianej zabudowy koło cerkwi. fot. Piotr Wujec AD 2023 

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku Krynki znalazły się w Powiecie Grodzieńskim Województwa Białostockiego. W okresie 1918 - 1939 liczba ludności Krynek zmalała o połowę, gdyż wielu Żydów wyjechało do Ameryki lub Palestyny.

W Krynkach stacjonowała polska 13 Eskadra Towarzysząca podczas odpierania we wrześniu 1939 r. wspólnego ataku Niemiec i Rosji na Polskę. 

Od września 1939 r. Krynki znalazły się pod okupacją Sowiecką. Była to bardzo okrutna dla Polaków okupacja, gdy to mniejszości narodowe mające tak wiele praw w Polsce, odmawiały wszelkich praw Polakom... 

W czerwcu 1941 roku miasto Krynki zajęli Niemcy.

Niemcy stworzyli w Krynkach getto dla Żydów, było tam więzionych około 5 tys. Żydów. Niemcy getto w Krynkach zlikwidowali 24 stycznia 1943 r. Wówczas Niemcy wymordowali wszystkich kryneckich Żydów (w niemieckim KL w Treblince).  

Krynki zostały mocno zniszczone w lipcu 1944 roku (był to niemiecki rejon umocniony), gdy po walkach wojska rosyjskie zdobyły to miasto.

Krynki utraciły prawa miejskie w 1950 roku, a odzyskały je w 2009 r.

Dziś Krynki to ładne, warte zobaczenia miasteczko w Województwie Podlaskim, które miałem przyjemność przejazdem zobaczyć w styczniu 2023 r.

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec