FT-B (Fort FT-B) – pierwszy polski samochód pancerny Tańskiego łatwy w obsłudze. Polskie konstrukcje 22.

 FT-B (Fort FT-B) – pierwszy polski samochód pancerny Tańskiego łatwy w obsłudze.

 

Dla wojska ma znaczenie gotowość bojowa pojazdów i możliwość ich szybkiej naprawy w warunkach polowych. Zaprojektowane w 1920 roku samochody pancerne projektu inż. Tadeusza Tańskiego, o oznaczeniu „FT-B”, spełniały ten podstawowy wymóg - były one konstrukcyjnie proste. Samochody pancerne FT-B mógł naprawić w warunkach polowych każdy, nawet laik, za pomocą jednego klucza mającego dwa rozmiary z jednej strony „osiemnastkę”, a z drugiej „dziesiątkę”. Były to polskiej konstrukcji samochody pancerne zaprojektowane i zbudowane w ekspresowym tempie kilku miesięcy.

 

Samochód pancerny FT-B pod Muzeum Wojska w Warszawie, fot. Piotr Wujec AD 2020

 

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

Podoba mi się ten samochód pancerny na tyle, że przez lata w różnych muzeach robiłem zdjęcia FT-B i zbierałem o nim informacje. Publikuje moje zdjęcia samochodu pancernego FT-B, jakie zrobiłem pod Muzeum Wojska w Warszawie (2020 r.) oraz detali samochodu pancernego Tańskiego dobrze eksponowanych w Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.).

 

  

Jaki był powód pospiechu podczas konstruowania FT-B?

 

W pierwszej połowie 1920 roku Bolszewicy (Armia Czerwona) zaczęli odnosić sukcesy, nacierając w kierunku Warszawy. Wówczas Wojsko Polskie broniące się jednocześnie przed Rosjanami, Czechami i Litwinami odczuwało braki broni, na skutek kilku czynników:

- wspierających Bolszewików strajków brytyjskich socjalistycznych dokerów (Partia Pracy) zgodnie z wytycznymi partii odmawiających załadunku broni i amunicji dla Polski,

- ataku Czech na Polskę, czyli odcięcia dróg dostaw broni z Francji przez Czechy,

- blokowaniu przez miasto Gdańsk dostaw broni dla Polski,

- postawy Niemców, którzy robili wszystko aby wygrała Rosja,

- wsparcia przez Litwę agresji armii Bolszewickiej na ziemie polskie.

W 1920 roku jedynym krajem pomagającym w praktyce Polsce były Węgry.

Plakat z 1920 roku fot. Piotr Wujec

Plakat z 1920 roku fot. Piotr Wujec

W tej sytuacji armia polska pilnie potrzebowała pojazdów pancernych, obie armie polskie, zarówno Wojsko Polskie, jak i Armia Wielkopolska, doceniały znaczenie manewru.

Na szczęście dla naszego kraju Komitet Narodowy Polski (m.in.: dr Dmowski, Paderewski, dr Skłodowska, Piltz, Rozwadowski, Zamoyski, Haller, Grabski, Wielowieyski, i inni)  przekonał do pilnego powrotu do Polski wielu uznanych na świecie polskich naukowców i konstruktorów. Jednym z nich był inż. Tadeusz Tański, który w 1919 roku kończy swoją pracę konstruktora we Francji i wraca do Polski. W Warszawie rozpoczyna On pracę w Sekcji Wojsk Samochodowych WP.

W 1920 roku w Centralnych Warsztatach Samochodowych inż. Tadeusz Tański rozpoczął pospieszne prace nad zbudowaniem samochodu pancernego.

 

Projekt FT-B detale

 

Imponujący był krótki czas dwóch tygodni w jakim Tadeusz Tański zaprojektował samochód pancerny FT-B.

Tański zaprojektował FT-B korzystając z podwozia i układu napędowego samochodu osobowego Ford T, z tego powodu samochody pancerne Tańskiego otrzymały oznaczenie FT-B (nazywano je też Fort FT-B).

 

 

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

 

Na potrzeby konstruowanego samochodu pancernego inż. Tański zaprojektował i zmodyfikował podwozie i wnętrze Forda T, m.in. poprzez:

- wzmocnienie tylnego mostu,

- zastąpienie drążków kierowniczych Forda nowymi bardziej wytrzymałymi,

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

- przeniesienie w inne miejsce zbiornika paliwa,

- większe pochylenie kierownicy dla wygody kierowcy,

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

- inne wygięcie rury wydechowej,

- dla ułatwienia obsługi wydłużenie korby do uruchamiania silnika,

- istotna modyfikację deski rozdzielczej Forda.

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

 

 

Do zabudowy opancerzonego korpusu FT-B posłużyły, w charakterze płyt stalowych, przywiezione do Warszawy z Twierdzy Modlin, tzw. tarcze okopowe, czyli płyty pancerne służące do wzmacniania umocnionych stanowisk (gniazd) karabinów maszynowych. Samochody pancerne powstawały pod niesamowitą presją czasu w warszawskich zakładach, w prostych  warunkach warsztatowych.

 

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

 

Konstruktor Tadeusz Tański zaprojektował dla samochodu pancernego FT-B obrotową pancerną wieżyczkę, uzbrojoną w pojedynczy karabin maszynowy Maxim kal. 7,92 mm.

 

 

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

Gdzie była ulokowana produkcja FT-B?

 

Produkcja samochodów pancernych FT-B projektu inż. Tańskiego odbywała się na warszawskiej Woli, w zakładach „Gerlach i Pulst”.

Fabryka była na ówczesnej ulicy Dworskiej, dziś ulicy Kasprzaka, to była ważna firma dla obronności Polski, w tym miejscu była po 1920 roku Państwowa Fabryka Karabinów, po 1945 roku jej kontynuacją była Fabryka Wyrobów Precyzyjnych im. gen. Świerczewskiego, od 1996 roku była to Fabryka Wyrobów Precyzyjnych „VIS” S.A., 28 kwietnia 2010 „VIS” Sp. z o.o. ogłosiła upadłość likwidacyjną, niestety po 2010 roku przyspieszyło wygaszanie polskiego przemysłu zbrojeniowego, majątek i budynki warszawskiej fabryki zaczęły znikać około 2012 roku.

Niestety 117 lat  po założeniu firmy Gerlach i Plust, czyli w 2015 roku zniknęła z mapy Warszawy, już nawet formalnie, w tym miejscu ta firma zbrojeniowa. Dziś są w tym miejscu bloki przeszklone zbudowane przez prywatnego inwestora…

 

Dlaczego tam ulokowano produkcje?

 

Firma „Gerlach i Pulst” posiadała w 1920 roku konieczne dla takiej produkcji maszyny i doświadczenie, gdyż wcześniej wytwarzała ta forma wagony artyleryjskie dla pociągów pancernych. 

Zdolności te i część wykwalifikowanych robotników zostało w tej fabryce, pomimo wywiezienia z Warszawy przez Rosjan w 1915 roku maszyn (obrabiarek) oraz przymusowego wysiedlenia do Rosji polskich robotników, celem likwidacji przemysłu w Królestwie Polskim, z z którego Rosjanie wycofywali się pod naporem Niemców. 

 

Ilość FT-B

 

Pierwsze dwa pancerne Fordy pojawiły się na froncie już na początku lipca.

Łącznie powstało od 16 do 18 samochodów pancernych FT-B. Stopniowo zaraz po wyprodukowaniu kolejne samochody pancerne dosyłano na front z warszawskiej fabryki.

Wojnę przetrwało (1921 rok) dwanaście samochodów pancernych FT-B.

 

 

Samochód pancerny FT-B Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku (2022 r.), fot. Piotr Wujec

 

Sposób użycia bojowego FT-B

 

Wojsko Polskie używało samochodów pancernych FT-B w kontrofensywie atakując Armię Czerwoną tyralierą wielu polskich samochodów pancernych.

Samochody pancerne Ford FT-B walczyły w różnych polskich jednostkach.

Wszystkie wyprodukowane samochody pancerne FT-B brały udział w walkach.

 

Kim był Tadeusz Tański?

 

Tadeusz Tański pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej, urodził się 11 marca 1892 roku w Moskwie, dnia 23 marca 1941 roku został zamordowany przez Niemców w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

Tadeusz Tański był ofiarą prowadzonej od grudnia 1939 roku do 22 czerwca 1941 roku wspólnej niemiecko – rosyjskiej akcji „AB” mającej na celu wyeliminowanie polskich elit, tj.: sportowców, duchownych katolickich, naukowców, nauczycieli, artystów, konstruktorów, policjantów, oficerów, działaczy samorządowych i polityków.

Tadeusz Tański był synem Czesława Tańskiego, konstruktora pierwszego polskiego szybowca oraz wnukiem Adama Tańskiego powstańca styczniowego, któremu Rosjanie zabrali za udział w powstaniu cały majątek.

 

 

Tadeusz Tański ze swoim ojcem Czesławem Tańskim, źródło domena publiczna

 

Tadeusz Tański był wykształconym inżynierem mechanikiem oraz uznanym w Europie wynalazcą i konstruktorem.

Tadeusz Tański wykształcenie średnie otrzymał w 7-klasowej Szkole Handlowej w Warszawie. Ukończył też studia techniczne, na które w 1909 roku wyjechał do Francji, do wyższej Szkoły Elektrycznej w Paryżu (studia 1909-1913). 

 

Sukcesy we Francji

Po studiach Tański pracował naukowo we Francji, m.in. ze swoim profesorem Ludwikiem Lacoin, sławą automobilizmu we Francji. Tański  tuż po studiach rozpoczął tworzenie pierwszych samodzielnych konstrukcji dla francuskiego przemysłu motoryzacyjnego i lotniczego. 

Tański skonstruował we Francji największy wówczas 12-cylindrowy silnik lotniczy o mocy 520 KM dla górnopłatów.

Podczas I Wojny Światowej

Armia Francuska w 1917 roku wdrożyła do produkcji silnik dwusuwowy pomysłu Tańskiego, do napędu stacji radiowych w samolotach.

Tański w 1918 roku konstruuje i opatentowywuje silnik lotniczy wirujący „Wir“, co ciekawe jest to silnik dwusuwowy o 4 cylindrach.

 

W 1919 roku inż. Tański wraca do Polski.

 

Tadeusz Tański, źródło Wikipedia

 Poglądy

Tadeusz Tański był polskim socjalistą, członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), proszę tylko socjalistów polskich tamtego okresu nie mylić z dzisiejszą polską lewicą, byli to bowiem ludzie o innych poglądach. 

PPS to byli wielcy polscy patrioci, którym bliska była idea suwerenności i niepodległości Polski. Polscy socjaliści byli to ludzie zaangażowani w budowę Polski niezależnej od innych krajów i obcego kapitału. 

Przypominam, że ten polski PPS zlikwidowali komuniści w 1948 roku.

Przykład komunistycznej propagandy z lat 1918-1921, z obietnicami wspólnego państwa bez narodowych sentymentów, bez narodowych państw, bez granic, czyli czysty komunizm...  

 

  

Podsumowując

Tadeusz Tański był człowiekiem czynu i naukowcem, obce Jemu były konwenanse.

Miał On wyobraźnię - konstruował „na oko”, spontanicznie z niesamowitym wyczuciem miary, wagi i wytrzymałości materiałów jakich używał. Jego szkice powstawały od ręki, a potem dopiero ich trafność potwierdzały obliczenia i praktyka gdy testowano prototypy Jego konstrukcji.

Ubierał się On skromnie, mało dbał o siebie. Namiętnie chodził Tański w znoszonych marynarkach, brudnych butach i starych płaszczach, nie przywiązywał wagi do wyglądu, Do tego stronił Tański od papierosów i alkoholu, ta Jego trzeźwość dobrze o nim świadczy. Tym samym Tadeusz Tański mało pasował do „elit” Warszawy okresu II RP. 

Tański był odważnym człowiekiem. Gdy wchodziły do walki pierwsze Jego konstrukcji samochody pancerne FT-B to - wbrew rozkazowi dowództwa - sam Tański, jadąc w pozbawionym opancerzenia samochodzie osobowym, towarzyszył atakującym Rosjan (komunistów) polskim FT-B. 

Jego samochód osobowy został wówczas ostrzelany przez komunistów, sam inż. Tański przeżył tą szarżę, na szczęście dla polskich konstrukcji okresu II RP, których stworzył jeszcze sporo.

 

 

Tadeusz Tański stojący za swojej konstrukcji samochodem pancernym FT-B, źródło domena publiczna

Inżynier Tadeusz Tański był ciekawym człowiekiem i wielkim polskim patriotą. 

Po aresztowaniu przez Niemców, pomimo wiedzy co Jego czeka, Tański odmówił pracy dla niemieckiego przemysłu. Z powodu tej odmowy Niemcy zamordowali inż. Tadeusza Tańskiego w niemieckim KL Auschwitz-Birkenau.

 

Postaram się w kolejnych wpisach napisać o innych konstrukcjach Tadeusza Tańskiego oraz wynalazkach Jego ojca Czesława Tańskiego.

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec

https://piotrwujec.pl/kilka-slow-od-siebie/

Piotr Wujec – krótko o mnie: pasjonat łażenia po górach i żagli (sternik jachtowy), miłośnik rodzinnego miasta Warszawy, pasjonat lotnictwa.

No dobra co jeszcze? Ukończyłem w 1997 roku studia dzienne na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, potem Zarządzanie Infrastrukturą Lotniczą na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Krakowskiej, do tego podyplomowe: Prawo Lotnicze na Uczelni Łazarskiego, Prawo Karne Materialne i Procesowe na Uniwersytecie Jagiellońskim. Mam za sobą 3 letnie Seminarium Doktoranckie Nauk Prawnych, będąc doktorantem w Instytucie Prawa Upadłościowego i Restrukturyzacyjnego Uczelni Łazarskiego.

No a coś ciekawszego? Mam za sobą: kurs młodszego ratownika WOPR, kurs żeglarza a potem sternika jachtowego, kurs szybowcowy Aeroklubu Warszawskiego.

Dlaczego lubię opisywać moje obserwacje? Obsługując 24 procesy prywatyzacji po stronie społecznej oraz szereg sporów zjeździłem troszkę Polskę, widziałem i doceniam rolę historii.

Prywatnie? Jestem szczęśliwie żonaty od ponad 20 lat, moja żona – wykładowca akademicki – jakoś ze mną wytrzymuje, Ona oraz moi dwaj synowie. Reszta to seria dobrych i złych moich decyzji…

No a ten blog? Blog to moje hobby od 2017 roku.