Jelenie tatrzańskie, urok łań. Czy są jeszcze dzikie? Tatry XXIV

 

Jelenie tatrzańskie, urok łań. 

Czy są jeszcze dzikie?

Tatry XXIV

autor tekstu i zdjęć Piotr Wujec

Problemem XXI w. w niektórych polskich parkach narodowych jest nadmiar turystów na szlakach, co jest szczególnie widoczne od paru lat w Tatrzańskim Parku Narodowym, dalej TPN. Z tego co wiem, zwierzęta w górach potrzebują odległości od 200 do 400 m od szlaku aby mieć ostoję, miejsce gdzie mogą żyć bez wpływu człowieka (cisza, zapach, itd.).

W zakresie stanu zwierzyny tatrzańskiej odsyłam też do świetnego kwartalnika „Tatry”, mojej ulubionej lektury, który tematowi przeciążenia szlaków TPN poświęcił sporo miejsca.

fot. Piotr Wujec AD 2022

Skutkiem bardzo dużej ilości turystów na szlakach oraz zabudowy tzw. „otuliny TPN” - widoczne gołym okiem dla każdego, kto bywa w Tatrach regularnie - jest nadmierne oswajanie się „dzikich zwierząt” polegające na zaniku płochliwości wobec ludzi…

Sam to obserwowałem w Tatrach. To zjawisko narasta moim zdaniem.

Dlaczego?

Rosnąca lawino ilość turystów na tatrzańskich polskich szlakach jest widoczna, identycznie jak brak u za wielu z turystów szacunku dla przyrody. Ludzie idąc szlakiem głośno rozmawiają, tak jakby zapominali, że zanieczyścić las można nie tylko papierkami lecz też głośnym dźwiękiem…

Do tego nadmierny ruch na szlakach utrudnia ich przecinanie zwierzętom.

Dolina Kondratowa, Kondracka Polana, mapa z Encyklopedii Tatrzańskiej Zofii i Witolda Paryskich, ze zbiorów autora, fot, Piotr Wujec

Moje obserwacje.

Poniżej moje zdjęcia łani na Polanie Kondratowej, jakie zrobiłem w tym roku (czerwiec 2022 r.) oraz film z mojego spotkania na szlaku z łanią.

fot. Piotr Wujec AD 2022

Poniżej Polana Kondratowa czerwiec 2022 r., 

Łania stoi przy szlaku, w dzień, na początku czerwca i ….

fot. Piotr Wujec

ona (łania) żeruje w sumie bez stresu obok ludzi i szlaku.

Więcej o Dolinie Kondratowej oraz Polanie Kondratowej można poczytać tutaj:

1 https://wujec.blogspot.com/2018/10/dolina-kondratowa-ciekawostki-tatry.html

2 https://wujec.blogspot.com/2017/12/hala-kondratowa-tatry-wysokie-listopad.html

Może po kolei?

Ok proszę.

Najpierw w 2018, łanie z cielakiem widziałem w mieście Zakopane nad potokiem Bystra w Bystre Dolne obok lasku należącego do TPN nad tym potokiem (vide zdjęcie i film poniżej).

Zakopane, Bystre, łania i cielak nad Potokiem Bystra. fot. Piotr Wujec AD 2018

Następnie potem w 2022 na Polanie Kondratowej łanię tuż przy szlaku…

Martwi minie to, gdyż te zwierzęta powinny się nas ludzi lękać.

Jelenie w Tatrach - garść informacji.

Jelenie są obecnie w Tatrach, obok saren, najliczniej występującym przedstawicielem rzędu parzystokopytnych.

Dlaczego?

Jelenie posiadają zdolność adaptacji do trudnych warunków, w tym górskich do tego stopnia, że sezonowo nawet, szczególnie w rui, jelenie i łanie pojawiają się nawet na górskich przełęczach, tam gdzie …. kozice.

Rykowisko pewnie każdy słyszał, tak jak ja, chodząc po Tatrach na jesień…

Jakie są tatrzańskie jelenie?

Jelenie w Tatrach Polskich są krzyżówką jelenia karpackiego z obcą, nie europejską rasą, tj. wapiti pochodzącego z Ameryki Północnej.

Skąd wapiti w Tatrach Polskich?

Wapiti zostały ściągnięte do tatrzańskiego zwierzyńca Zamoyskich.

To zapisowi Zamoyskiego, który podarował Zakopanemu Rówień Krupową, zawdzięczamy brak zabudowy do dziś na tej istotnej przyrodniczo polanie w centrum Zakopanego, gdyż hrabia Zamoyski zastrzegł, że na darowanych miastu przez Jego gruntach nic ma prawa być nic budowane przez wzgląd na przyrodę…

Ponadto hrabiemu Władysławowi Zamoyskiemu zawdzięczamy wyrok z 1902 r. włączający do granic ziem polskich, wówczas Galicji (prowincji wówczas Cesarstwa Austro - Węgierskiego) Morskie Oko wraz z dolinami je otaczającymi, no ale to temat na osobny wpis.

Inny fragment Tatr Polskich związany z Zamoyskim to Kuźnice, więcej informacji:

https://wujec.blogspot.com/2019/07/kuznice-tatry.html

Wiem, wiem sam byłem w szoku w tym roku (2022 r.) gdy zobaczyłem alejki betonowe, ławki i inne cywilizacyjne „przekleństwa dla przyrody” na Równi Krupowej po „remoncie”

Nie jest przedmiotem tego wpisu ocenianie decyzji Zakopanego, dla mnie był to nie miły szok.

Wracając do łań, to dla mnie są to piękne zwierzęta.

Zakopane, łania i cielak nad Potokiem Bystra, wrzesień 2018. fot. Piotr Wujec AD 2018

Historia jeleni w Tatrach Polskich.

W okresie Zaborów (do 1918 roku) jelenie w Tatrach Polskich zostały prawie zupełnie wybite, poza obszarem ostoi (zwierzyńca) utworzonego przez hrabiego Władysława Zamoyskiego na obszarze części Tatr Zachodnich i Tatr Wysokich w obrębie Galicji. 

Populacja jeleni wzrosła w okresie II RP. Do momentu ataku na Polskę w 1939 roku trzech agresorów (Niemiec, Rosji Sowieckiej i Słowacji) w Tratach Polskich było około 100 jeleni. 

Podhale było częściowo pod okupacją Słowacką (Słowacja była sojusznikiem Niemiec), a częściowo pod okupacją Niemiecką - od września 1939 roku aż do 1 lutego 1945 roku. Tak samo jak w innych częściach okupowanej Polski Niemcy niszczyli polskie lasy. 

Po wyzwoleniu Podhala w 1945 roku pozostało w Tatrach Polskich…. 

... raptem około 7 jeleni (łań i byków).

Dzięki utworzeniu od 1 stycznia 1955 roku TPN pogłowie jeleni zaczęło rosnąć w Tatrach Polskich, ich ilość się waha, lecz oscyluje w okolicach 200 sztuk.

Co ciekawe na obszarze TPN (TPN obejmuje całe Tatry Polskie) występuje (szacunkowo) blisko dwa razy więcej jeleni niż saren… 

Warto...

Warto we wrześniu lub październiku w jednym celu pomaszerować Doliną Jaworzynką na Przełęcz między Kopami (między Kopą Królową Wielką 1531 m n.p.m. a Kopą Królową Małą 1587 m n.p.m. jak te nazwy są mylące… więcej o Dolinie Jaworzynki: https://wujec.blogspot.com/2018/11/dolina-jaworzynka-alternatywne-zejscie.html).

Po co?

Po to aby posłuchać rykowiska jeleni tatrzańskich.

Rykowisko

Okres godowy jeleni przypada jesienią (w Tatrach wrzesień – październik).

Wówczas łanie mają okres płodny, czyli przechodzą ruje, a samce jeleni – byki, wydają donośne ryki oraz walczą ze sobą w celu zgromadzenia przez najsilniejszego z nich możliwie dużo łań celem ich zapłodnienia. Jelenie (byki) tworzą niewielkie stada byk plus do kilku łań. Pokryte czyli zapłodnione jesienią przez byka łanie rodzą na wiosnę (maj – czerwiec) od jednego do dwóch młodych, zwanych cielakami.

Kolejny odcinek mojego bloga (13.11.2022 r.) poświęcę kwiatom polskim, a dokładnie kwiatom Tatr Polskich. 

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec

AD 2022