Gotycki kościół Świętego Piotra i Pawła we wsi Giżyce. Mazowsze cz. 20. Christian heritage.

 

Gotycki kościół Świętego Piotra i Pawła 

we wsi Giżyce.

Mazowsze to jedna z kilku najstarszych krain geograficznych Polski, która jako ostania została włączona do Królestwa Polskiego. Mazowsze zachowało odrębność polityczną aż do 1526 roku. W tym to roku przestało istnieć Księstwo Mazowieckie od 400 lat rządzone przez Piastów Mazowieckich, zaraz po tajemniczej śmierci ostatnich mazowieckich książąt (z polskiej dynastii Piastów). Wówczas Mazowsze zostało włączone do Królestwa Polskiego rządzonego przez litewską dynastię Jagiellonów. Mimo odrębnego bytu politycznego przez setki lat Królestwo Polskie i Mazowsze łączył: ten sam język polski, ta sama polska narodowość mieszkańców, ta sama wiara reprezentowana przez Kościół Zachodni, tzw. Łaciński (Katolicki).

Wspólnota historyczna Królestwa Polskiego oraz Księstwa Mazowieckiego dotyczyła też architektury. Mazowsze okresu średniowiecza kojarzy nam się z drewnianym budownictwem sakralnym. Są jednak miejsca na Mazowszu, w których do dziś ocalały gotyckie murowane kościoły mające ponad 600 lat. Jeden z takich gotyckich kościołów jest we wsi Giżyce położonej na Ziemi Sochaczewskiej Księstwa Mazowieckiego.

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Unikatowa bryła

Kościół pod wezwaniem Świętego Piotra i Pawła to kościół gotycki o unikatowej dla Polski bryle, z tego powodu, że jest kościół ten zbudowany na planie prostokąta. Prostokątny kształt gotyckich kościołów był typowy dla obszaru Prus, o czym napisałem kilka lat temu opisując Dobę nad Jeziorem Dobskim:

https://wujec.blogspot.com/2018/05/doba-dobskie.html

Wyjątkowy dla gotyku w Polsce prostokątny kształt bryły kościoła. Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Proszę zobaczcie jak jest ładny kościół w Giżycach.

Zwracam uwagę na wykończenia bryły kościoła.

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Prezbiterium jak widać poniżej ma na zewnątrz piękne surowe gotyckie kształty.

Kościół gotycki w Giżycach. fot. Piotr Wujec

W moich wpisach z zasady skupiam się na bryle kościołów, cerkwi lub innych obiektów sakralnych. Bryła gotyckiego kościoła katolickiego w Giżycach jest dla mnie pełna uroku.

Ciekawostka

Kościół gotyki w Giżycach jest przykładem budowli celowo orientowanej na osi wschód – zachód. Wejście do kościoła wychodzi w kierunku zachodnim, natomiast prezbiterium jest w kierunku wschodnim.

Celowo w kierunku na zachód wejście. Kościół gotycki w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Uroczo wyglądają gotyckie przypory wspierające ten ceglany zabytkowy kościół.

Przypora gotycka. Kościół gotycki w Giżycach. fot. Piotr Wujec AD 2023

Ciekawie wygląda prostokątna zakrystia koło prezbiterium. Natomiast dach kościoła jest dwu spadowy.

Zakrystia gotycka. Kościół gotycki w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Budowa i fundator kościoła w Giżycach

W 1439 roku rozpoczęła się budowa Kościoła pod wezwaniem Świętego Piotra i Pawła we wsi Giżyce położonej na Ziemi Sochaczewskiej Księstwa Mazowieckiego.

Inicjatorem i fundatorem budowy gotyckiego murowanego kościoła w Giżycach był biskup Paweł Giżycki (1400-1463 r.). Co ciekawe w tym samym roku (1439 AD) biskup Giżycki ustanowił też parafię katolicką we wsi Giżyce, tym samym jest to bardzo stara mazowiecka parafia.

Biskup Paweł Giżycki ufundował też Kolegiatę w Pułtusku.

Paweł Giżycki był Mazowszaninem, był On orędownikiem zachowania suwerenności przez Mazowsze. Pochodził z rodu wiernie służącego kolejnym Piastom mazowieckim, gdyż był potomkiem Krystyna z Gozdowa wspierającego Konrada Mazowieckiego (1187-1247).

Biskup Giżycki uchodził za człowieka słownego i uczciwego. 

Po śmierci książąt mazowieckich (Bolesława IV i Władysława I) biskup Giżycki stał się regentem, zarządzając kilka lat obu częściami Księstwa Mazowieckiego, do czasu osiągnięcia pełnoletności przez synów zmarłego księcia, którym potem oddał władzę. Ten fakt oddania władzy i dotrzymania słowa dobrze o nim świadczy.

Po zabiciu przez Turków w bitwie pod Warną należącego do dynastii Jagiellonów Króla Polski i Króla Węgier Władysława III Warneńczyka (1424-1444) był biskup Giżycki zwolennikiem wybrania królem Polski przedstawiciela polskiej dynastii Piastowskiej zamiast kolejnego władcy z litewskiej dynastii Jagiellonów.

Dlaczego?

Objęcie przez litewską dynastię Jagiellonów tronu Królestwa Polskiego od 1386 roku (Jagiełło) w wyniku wyboru (elekcji) było przez część polskich możnowładców źle odbierane, szczególnie tych Polaków, którzy czuli przywiązanie do polskiej dynastii Piastów. 

Dynastii Piastów nadal wówczas rządzących w kilku polskich księstwach: na Mazowszu, w Księstwie Bełskim, na Śląsku (Piastowie cieszyńscy, Piastowie opolscy, Piastowie głogowscy, wielu było Piastów w XV wieku na Śląsku).

Więcej o historii Mazowsza w tym moim wpisie:

https://wujec.blogspot.com/2023/01/mazowsze-krotko-o-historii.html

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Remonty i uszkodzenia kościoła

Duży remont kościoła (z tego co wiemy) był w roku 1849, kiedy to po wielu wiekach mury kościoła wymagały naprawy. Wówczas doszło do zmiany kształtu części okien kościoła.

Kościół został mocno zniszczony podczas I Wojny Światowej w 1915 roku,w wyniku walk toczonych na Mazowszu między armią niemiecką a armią rosyjską.

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Wspomnienie okrutnego dla parafian okresu

Tablice pamiątkowe koło kościoła w Giżycach przypominają nam w jakim stopniu, po ataku na Polskę od pierwszych dni września 1939 roku, Niemcy mordowali Polaków, w tym cywili. 

Przykładem zbrodni ludobójstwa dokonanej przez niemiecki Wehrmacht w 1939 roku jest spalenie przez Niemców 76 polskich cywilów w stodole we wsi Henryków. Zamordowani Polacy byli parafianami Parafii Świętego Piotra i Pawła w Giżycach.

Przerażająco duża jest liczba parafian tej małej parafii zamordowanych przez Niemców.

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Zwraca uwagę rzeźba na cześć zamordowanego w 1941 roku przez Niemców proboszcza księdza Jana Szczepańskiego. 

Prowadzona od grudnia 1939 roku wspólna akcja Rosji Sowieckiej i Niemiec celem wymordowania polskich elit, niestety skupiała się na eliminacji (wymordowaniu) duchowieństwa katolickiego.

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec AD 2023

Obok jest wartościowy cytat słów Św. Jana Pawła II.

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

100 metrów od kościoła Świętego Piotra i Pawła w Giżycach jest taka piękna kapliczka.

Kościół gotycki pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Kapliczka koło kościoła pw. św. Piotra i Pawła w Giżycach. fot. Piotr Wujec

Podsumowanie

Serdecznie polecam zwiedzenie gotyckiego kościoła we wsi Giżyce na Mazowszu. Jak dla mnie stare budowle mają w sobie „duszę” i urok, szczególnie ceglane lub drewniane.

Dziś w epoce szkła, betonu, manii wielkości i przytłaczającego wręcz podobieństwa tego co powstaje do tego co powstaje obok… 

Jest wielkim odpoczynkiem dla oczu widok czegoś starego, uroczego, niepowtarzalnego, do tego "z duszą", jak ten gotyki kościół. To odpoczynek też dla duszy, chwila na zadumę o ciekawej naszej polskiej kulturze i modlitwę. 

Mam nadzieję, że u nas nigdy nie będą burzone kościoły, tak jak ma to miejsce we Francji vide raport dla francuskiego Senatu Republiki z 2022 r. na temat przeznaczenia do wyburzenia we Francji aż 2500 kościołów, w tym z okresu Średniowiecza, gdyż są one położone w atrakcyjnych lokalizacjach dla deweloperów.

No ale polityków budujących swój kapitał na braku tolerancji zawsze będzie sporo gdyż populizm to najlepsza przepustka do władzy:)

Przypominam, że tolerancja nie oznacza aprobaty dla każdego poglądu, lecz zgodę na istnienie i głoszenie publicznie poglądu obcego osobie tlerancyjnej.

Wiem, wiem nic z tym co daje włądzę (populizm plus szczucie ludzi na ludzi) nikt nie zrobi, taki jest świat. Jednak szkoda wolności i zabytków, bo ona i one padają ofiarą ideologii zawsze gdy ideologia wygrywa z wolnością.

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec

https://wms.edu.pl/piotr-wujec-o-mnie/