Rośliny wysokogórskie i piętra roślinności w Tatrach Polskich. Słownik terminów. Tatry XXIX
Rośliny wysokogórskie i piętra roślinności w Tatrach Polskich.
Wprowadzenie
Pomyślałem, że warto zaprezentować jakie są w Polskich Tatrach piętra roślinne i rośliny na nich. Wspinając się po szlakach górskich mijamy różne rodzaje roślinności ułożonej w piętra, im wyżej tym bardziej mające inną szatę roślinną niż piętra położone niżej.
Warto
poznać specyfikę każdego piętra.
Poniżej zrobiłem tabelkę oraz prosty szkic przedstawiający poziomy roślinności w Tatrach Polskich.
Piętra roślinności w Tatrach są inne po północnej i po południowej stronie głównej grani Tatr, co
wynika z ich ekspozycji na światło słoneczne. Tatry Polskie są w zasadzie po północnej stronie głównej grani Tatr.
Piętra roślinności w Tatrach Polskich. Masyw Wołowca Tatry Wysokie. fot. Piotr Wujec |
Poniżej pietra
roślinności po północnej stronie głównej grani Tatr, w tym w Tatrach Polskich.
Piętra roślinności w Tatrach Polskich. fot. Piotr Wujec |
|
wysokość |
nazwa |
roślinność |
1 |
od ok.700 do
ok. 1250 m n.p.m. |
piętro regla dolnego |
pierwotnie
mieszane dziś dominuje
świerk |
2 |
do ok. 1500-1550 m n.p.m. |
piętro regla górnego |
górna granica lasu, lasy iglaste lasy świerkowe |
3 |
do ok. 1800 m n.p.m. |
piętro kosodrzewiny |
obok kosówki rosną krzewy róży
alpejskiej przeplatane połaciami borówki i porzeczki skalnej |
4 |
do ok. 2250 m n.p.m. |
piętro halne |
wysokogórskie
murawy, w tym wysokogórskie kwiaty |
5 |
od ok. 2250 m n.p.m. |
piętro turniowe |
roślinność alpejska, w tym murawy, mchy i porosty |
Masyw Giewontu, Tatry Zachodnie. fot. Piotr Wujec |
Wyjaśnienie
terminów:
Regiel - oznacza, dużą porośniętą lasem
górę.
fot. Piotr Wujec |
Kosówka – kosodrzewina, która jest też zwana „kosówką”, to karłowaty rodzaj sosny.
Kosówka fot. Piotr Wujec |
Turnia – skalisty, ostry szczyt o bardzo
stromych ścianach, czasami nawet pionowych, w wysokich górach.
Turnia przykład na Goryczkowej Czubie. fot. Piotr Wujec |
Hala
– w górach to obszar wypasu sezonowego położony daleko od siedzib ludzkich, na
który to pasterze są zmuszeni daleko przepędzać w górę wiosną a potem spędzać w
dół jesienią wypasane zwierzęta, np. w Tatrach są to owce.
Hala Kondracka fot. Piotr Wujec |
Limba – Limba to gatunek sosny, drzewo
iglaste rosnące pierwotnie wyłącznie w górach, wyłącznie w Europie Centralnej,
tj. w masywie Alp i Tatr. Limba występuje dziś jedynie sporadycznie w Polskich
Tatrach. Limba należy do drzew bardzo wolno rosnących, jest długowieczna, jest
też bardzo odporna na niskie temperatury oraz wiatry.
Limba
ma jadalne pędy oraz nasiona, jedne i drugie mają właściwości lecznicze. Dawniej
ludzie jedli pędy limby na surowo lub je gotowali.
Drewno
limby należy do szlachetnych i zawsze było cenione przez ludzi.
Niestety
intensywne wycinanie limby, a zarazem długi czas jej wzrostu, w sumie te dwa
czynniki doprowadziły do wytrzebienia tego gatunku drzewa na większości
powierzchni jego pierwotnego występowania. Dziś limba jest w Polsce pod pełna
ochroną!
Limba
to moje (Piotra Wujec) ulubione drzewo iglaste.
1. Piętro regla dolnego
Pierwotnie
rosły tutaj lasy mieszane z przewagą jodły i buka, do tego mniejszą od nich ilością:
jaworu, jesionu, cisa i modrzewia.
Dziś
niestety dominuje w reglu dolnym świerk. Został on posadzony w miejsca
wylesione (wykarczowane) na skutek działalności rabunkowej w okresie zaboru
austriackiego w XIX wieku.
Tatrzański
Park Narodowy (dalej TPN) istnieje od
1954 roku, od tego czasu poza świerkiem występuje obecnie coraz częściej w
piętrze dolnoreglowym: jodła, jawor i buk.
Jaki był powód
wycinania lasów bukowych?
Wcześniej od XVII
w. do XIX w. buki w reglu dolnym wycinano celem uzyskania z nich węgla
drzewnego, przez wieki wykorzystywanego do wytopu żelaza. Zresztą do dziś
węgiel jest jednym z kluczowych elementów składowych niezbędnych do wytopu żelaza,
niezależnie od faktu, że węgiel jest też potrzebny do uzyskania wysokiej
temperatury w piecach. Dziś wytapianie żelaza opiera się na węglu kamiennym.
Piętro regla dolnego fot. Piotr Wujec |
2. Piętro regla górnego
Pierwotnie porastały to piętro w Tatrach limby, vide wyjaśnienie terminów powyżej. Niestety limby zostały prawie całkowicie wycięte w Tatrach Polskich podczas zaborów gdy były nasze tatry częścią Cesarstwa Austriackiego, a potem Austro-Węgier.
Na miejsce limb ludzie sadzili znacznie
szybciej od limb rosnące świerki.
Regiel górny w Tatrach Wysokich fot. Piotr Wujec |
Dziś
regiel górny to tereny porastane przez lasy świerkowe przeplatane jodłami i
bukami, przy czym im wyżej tym mniej jodeł i buków. Limba występuje dziś
sporadycznie w Polskich Tatrach, dawniej limba dominowała w Tatrach.
Górno
reglowe drzewostany świerkowe w Tatrach Polskich zachowały się w najbardziej
naturalnym stanie z lasów tatrzańskich. Stało się tak dzięki oddaleniu tych
lasów od siedzib ludzkich.
Dziś
najstarszy ze świerków znany na terenie TPN ma około 500 lat.
Obawy
Gdy sprywatyzowano Kolejkę na Kasprowy Wierch wraz z gruntami w 2013 roku pojawiły się obawy o los lasów TPN w obrębie gruntów sprzedanych zachodniemu funduszowi inwestorskiemu.
Dolna stacja kolejki linowej na Kasprowy Wierch fot. Piotr Wujec |
Problemem było kilka kwestii.
Nagłaśniany swojego czasu w mediach fakt wycięcia sporych połaci lasów w słowackich Tatrach po sprywatyzowaniu tam
kolejki linowej… Obawy, iż fundusz nastawiony na zysk uczyni to samo w Polsce.
Uchybienie celowi wybudowania Kolejki Linowej na Kasprowy Wierch przez Państwo Polskie (lipiec 1935 rozpoczęcie budowy kolejki, a jej otwarcie już w marcu 1936 roku). Celem miało być powstanie polskiej, państwowej i narodowej kolei linowej.
Państwo Polskie (kapitalistyczna II RP) w celu WYBUDOWANIA NARODOWEJ PAŃSTWOWEJ kolejki odebrało w drodze wykupu ziemię, w tym lasy regla górnego, od ich prywatnych właścicieli w 1935 roku. Natomiast w wypadku prywatyzacji majątku, który zawsze miał być Państwa Polskiego - jak deklarowały władze II RP - to wywłaszczone rodziny zaczynały mieć uzasadnione pretensje do rządu od 2013 r.
Do tego przed prywatyzacją kolejka przeszła na koszt Skarbu Państwa gruntowną modernizację, znacznie zwiększająca jej przepustowość. Rodziło to obawy, iż
prywatny zagraniczny fundusz nastawiony tylko na zysk, po prostu doprowadzi do „zadeptania”
masywu Kasprowego przez turystów.
Inna sprawa to bezcenna wartość Kolejki na Kasprowy Wierch gdyż jest to JEDYNA kolej linowa w Tatrach Polskich o trudnej do oszacowania wartości odtworzeniowej do tego de facto monopol... Tym samym prywatny inwestor, któremu rząd polski w 2013 roku sprzedał Kolejkę na Kasprowy Wierch, miał monopol...
Sporo o tych obawach pisał kwartalnik "Tatry", odsyłam do obaw i smutnych dla miłośników przyrody faktów z okresu 2011 - 2013, gdy to wbrew obietnicom z 2011 wówczas rządzącej koalicji doszło do prywatyzacji Kolejki na Kasprowy Wierch, a potem szeregu groźnych dla przyrody wydarzeń, o których można mieć obawy pisać mając na uwadze wpływy tego prywatnego zachodniego inwestora.
Odwagi od rządzących wymaga dbanie o Parki Narodowe, które nawet w krajach zawsze kapitalistycznych, np. w USA czy Wlk. Brytanii, są PAŃSTWOWE, tak jak inwestycje i majątek na ich terenie.
Na szczęście dla przyrody TPN ostatecznie Kolejka na Kasprowy Wierch w 2018 roku znowu wróciła w ręce Skarbu Państwa, dzięki staraniom podjętym od 2016 roku przez rząd Premier Beaty Szydło, tak jak to obiecała...
Myślę, że złamanie w 2013 roku przez rząd Donalda Tuska obietnicy wyborczej Premiera Donalda Tuska z 2011 r. dotyczącej zaniechania prywatyzacji tej kolejki, zapadło w pamięć wyborców kochających przyrodę, wpływając na zły dla PO wynik wyborów w 2015 r.
W takim samym stopniu powyższe zaniechanie miało wpływ na wynik wyborów, jak pewnie w przyszłych wyborach w tym roku (2023) będzie miało wpływ na decyzje wielu wyborców złamanie przez Premiera Mateusza Morawieckiego obietnicy wyborczej składanej podczas ostatnich wyborów parlamentarnych o zaniechaniu wygaszania polskich kopalń, a zamiast tego podpisania po ostatnich wyborach Zielonego Ładu UE, tak kosztownego dla każdego z nas.
Martwi mnie gdy politycy od lewa do prawa łamią swoje wyborcze obietnice.
3. Piętro kosodrzewiny
Kosodrzewina jest to karłowaty rodzaj sosny dochodzący do
koło max. 3 m wysokości, pokrewny z sosna zwyczajną oraz limbą. Kosodrzewina jest gatunkiem typowym dla gór
Europy Środkowej.
Piętro kosodrzewiny w Tatrach Wysokich fot. Piotr Wujec ad 2018 |
Obok kosówki na
tym piętrze tatrzańskim rosną też piękne krzewy róży alpejskiej przeplatane
połaciami tzw. porzeczki skalnej.
Obok
pojawiających się sporadycznie kwiatów dla mnie piękne są na tym piętrze, tzw.
ziołorośla, np.: tojad mocny, ciemiężyca zielona. Do tego na dużych obszarach
bez kosówki rośnie ulubione jedzenie niedźwiedzi tatrzańskich czyli borówka.
Natomiast w
dolnej części tego piętra natrafimy na: brzozę karpacką, zasiewana przez ptaki jarzębinę,
oraz piękną i szlachetną limbę.
4. Piętro halne
Pośród nagich skał smaganych przez wiatry, w tym halne, spotykamy wysokogórskie murawy na skalistych glebach.
Na tej wysokości zaczynają występować rośliny wyłącznie
o charakterze wysokogórskim, w tym piękne kwiaty, które opisuję na moim blogu,
m.in. tutaj:
https://wujec.blogspot.com/2023/01/przystojny-mak-alpejski-obok-pieknej.html
https://wujec.blogspot.com/2022/11/penik-siedmiogrodzki-kwiaty-tatr.html
Obok
kwiatów na tej wysokości występuje tzw.
„boimka dwurzędowa” (Oreochloa disticha), tj. całoroczna gęsta i kępkowa trawa,
która występuje wyłącznie w Europie.
fot. Piotr Wujec |
fot. Piotr Wujec |
5. Piętro turniowe
Obszar najwyżej
położony w naszych Polskich Tatrach. Można to piętro zobaczyć tylko na
najwyższych szczytach Tatr Wysokich, na tej wysokości zima trwa aż ok. 9
miesięcy. Śnieg zalega nawet w czerwcu, a zaczyna pokrywać szczyty już w
październiku a nawet wrześniu.
Mimo tak skrajnie
złych warunków rośnie na tym piętrze ponad 100 gatunków roślin naczyniowych. Na
turniach rośnie typowa roślinność alpejska, w tym murawy, mchy i porosty.
Widok ze szlaku czerwonego, z głównej grani Tatr, na masyw Kopy Kondrackiej z zejściem z niej w kierunku na Giewont szlakiem żółtym. fot. Piotr Wujec ad 2018 |
fot. Piotr Wujec |
Podsumowanie
Pozostaje z nadzieją,
że powyższe krótkie objaśnienie jest pomocne, dla już blisko 26 tysięcy
czytelników mojego bloga.
Jak sądzę wiele osób z
moich czytelników kocha tak jak ja góry, dla wielu z Was informacje powyższe są
oczywiste.
Ja jednak - z
szacunkiem dla wiedzy moich czytelników - chcę i udostępniam wiedzę
kompleksowo, wierzę w sens mojego działania, moim zdaniem każdy z nas
potrzebuje wiedzy.
Dziękuję za poświęcony
przez Was / Państwa czas na czytanie mojego bloga.
Pozdrawiam
Piotr Wujec
Decyduje pieniądz. Niestety. Na nic pisanie o faktach. CPK buduje linie kolejowe na obszarach Natura 2000. W CPK Mikołaj Wild, Patryk Felmet i Radosław Kantak są pewnie przejęci przyrodą:) Mega mi różnica PiS czy PO. Może Piotr Wujec napisz znowu jakiś tekst o lotnictwie?
OdpowiedzUsuńWażne. Nie dać się sprowokować. Lotnictwo to bagno. Lepiej pisać o górach Panie Piotrze.
OdpowiedzUsuńPrywatyzacja kolejki na Kasprowy się powtórzy już po najbliższych wyborach, wygrają ci co już raz ją sprywatyzowali, mają chłopaki praktykę, tym razem zrobią to tak, że nikt prywatyzacji już nie cofnie. 8 lat postu, to sporo. Są głodni. Takie prywatyzacje to mega pieniądze dla kancelarii, doradców, konsultantów, polityków i audytorów. Łatwo się sprzedaje nie swoje. Do tego wielki i pewny zysk dla tego co kupi tą kolej.
OdpowiedzUsuń