Rośliny wysokogórskie i piętra roślinności w Tatrach Polskich. Słownik terminów. Tatry XXIX

 

Rośliny wysokogórskie i piętra roślinności w Tatrach Polskich. 

Słownik terminów.

Tatry XXIX

 

Wprowadzenie

Pomyślałem, że warto zaprezentować jakie są w Polskich Tatrach piętra roślinne i rośliny na nich. Wspinając się po szlakach górskich mijamy różne rodzaje roślinności ułożonej w piętra, im wyżej tym bardziej mające inną szatę roślinną niż piętra położone niżej. 

Warto poznać specyfikę każdego piętra.

Poniżej zrobiłem tabelkę oraz prosty szkic przedstawiający poziomy roślinności w Tatrach Polskich. 

Piętra roślinności w Tatrach są inne po północnej i po południowej stronie głównej grani Tatr, co wynika z ich ekspozycji na światło słoneczne. Tatry Polskie są w zasadzie po północnej stronie głównej grani Tatr.

Piętra roślinności w Tatrach Polskich. Masyw Wołowca Tatry Wysokie. fot. Piotr Wujec

Poniżej pietra roślinności po północnej stronie głównej grani Tatr, w tym w Tatrach Polskich.

Piętra roślinności w Tatrach Polskich. fot. Piotr Wujec

 

	wysokość	nazwa	roślinność
1	od ok.700 do ok. 1250 m n.p.m.	piętro regla dolnego	pierwotnie mieszane dziś dominuje świerk
2	do ok. 1500-1550 m n.p.m.	piętro regla górnego	górna granica lasu, lasy iglaste lasy świerkowe
3	do ok. 1800 m n.p.m.	piętro kosodrzewiny	obok kosówki rosną krzewy róży alpejskiej przeplatane połaciami borówki i porzeczki skalnej
4	do ok. 2250 m n.p.m.	piętro halne	wysokogórskie murawy, w tym wysokogórskie kwiaty
5	od ok. 2250 m n.p.m.	piętro turniowe	roślinność alpejska, w tym murawy, mchy i porosty

 

Masyw Giewontu, Tatry Zachodnie. fot. Piotr Wujec

Wyjaśnienie terminów:

Regiel - oznacza, dużą porośniętą lasem górę.

fot. Piotr Wujec

Kosówka – kosodrzewina, która jest też zwana „kosówką”, to karłowaty rodzaj sosny.

Kosówka fot. Piotr Wujec

Turnia – skalisty, ostry szczyt o bardzo stromych ścianach, czasami nawet pionowych, w wysokich górach.

Turnia przykład na Goryczkowej Czubie. fot. Piotr Wujec

Hala – w górach to obszar wypasu sezonowego położony daleko od siedzib ludzkich, na który to pasterze są zmuszeni daleko przepędzać w górę wiosną a potem spędzać w dół jesienią wypasane zwierzęta, np. w Tatrach są to owce.

Hala Kondracka fot. Piotr Wujec

Limba – Limba to gatunek sosny, drzewo iglaste rosnące pierwotnie wyłącznie w górach, wyłącznie w Europie Centralnej, tj. w masywie Alp i Tatr. Limba występuje dziś jedynie sporadycznie w Polskich Tatrach. Limba należy do drzew bardzo wolno rosnących, jest długowieczna, jest też bardzo odporna na niskie temperatury oraz wiatry.

Limba ma jadalne pędy oraz nasiona, jedne i drugie mają właściwości lecznicze. Dawniej ludzie jedli pędy limby na surowo lub je gotowali.

Drewno limby należy do szlachetnych i zawsze było cenione przez ludzi.

Niestety intensywne wycinanie limby, a zarazem długi czas jej wzrostu, w sumie te dwa czynniki doprowadziły do wytrzebienia tego gatunku drzewa na większości powierzchni jego pierwotnego występowania. Dziś limba jest w Polsce pod pełna ochroną!

Limba to moje (Piotra Wujec) ulubione drzewo iglaste.

 

1.     Piętro regla dolnego

Pierwotnie rosły tutaj lasy mieszane z przewagą jodły i buka, do tego mniejszą od nich ilością: jaworu, jesionu, cisa i modrzewia.

Dziś niestety dominuje w reglu dolnym świerk. Został on posadzony w miejsca wylesione (wykarczowane) na skutek działalności rabunkowej w okresie zaboru austriackiego w XIX wieku.

Tatrzański Park Narodowy  (dalej TPN) istnieje od 1954 roku, od tego czasu poza świerkiem występuje obecnie coraz częściej w piętrze dolnoreglowym: jodła, jawor i buk.

Jaki był powód wycinania lasów bukowych?

Wcześniej od XVII w. do XIX w. buki w reglu dolnym wycinano celem uzyskania z nich węgla drzewnego, przez wieki wykorzystywanego do wytopu żelaza. Zresztą do dziś węgiel jest jednym z kluczowych elementów składowych niezbędnych do wytopu żelaza, niezależnie od faktu, że węgiel jest też potrzebny do uzyskania wysokiej temperatury w piecach. Dziś wytapianie żelaza opiera się na węglu kamiennym.

Piętro regla dolnego fot. Piotr Wujec

 

2.     Piętro regla górnego

Pierwotnie porastały to piętro w Tatrach limby, vide wyjaśnienie terminów powyżej. Niestety limby zostały prawie całkowicie wycięte w Tatrach Polskich podczas zaborów gdy były nasze tatry częścią Cesarstwa Austriackiego, a potem Austro-Węgier.   

Na miejsce limb ludzie sadzili znacznie szybciej od limb rosnące świerki.

Regiel górny w Tatrach Wysokich fot. Piotr Wujec

Dziś regiel górny to tereny porastane przez lasy świerkowe przeplatane jodłami i bukami, przy czym im wyżej tym mniej jodeł i buków. Limba występuje dziś sporadycznie w Polskich Tatrach, dawniej limba dominowała w Tatrach. 

Górno reglowe drzewostany świerkowe w Tatrach Polskich zachowały się w najbardziej naturalnym stanie z lasów tatrzańskich. Stało się tak dzięki oddaleniu tych lasów od siedzib ludzkich.

Dziś najstarszy ze świerków znany na terenie TPN ma około 500 lat.

Obawy 

Gdy sprywatyzowano Kolejkę na Kasprowy Wierch wraz z gruntami w 2013 roku pojawiły się obawy o los lasów TPN w obrębie gruntów sprzedanych zachodniemu funduszowi inwestorskiemu.

Dolna stacja kolejki linowej na Kasprowy Wierch fot. Piotr Wujec

Problemem było kilka kwestii.

Nagłaśniany swojego czasu w mediach fakt wycięcia sporych połaci lasów w słowackich Tatrach po sprywatyzowaniu tam kolejki linowej… Obawy, iż fundusz nastawiony na zysk uczyni to samo w Polsce. 

Uchybienie celowi wybudowania Kolejki Linowej na Kasprowy Wierch przez Państwo Polskie (lipiec 1935 rozpoczęcie budowy kolejki, a jej otwarcie już w marcu 1936 roku). Celem miało być powstanie polskiej, państwowej i narodowej kolei linowej.  

Państwo Polskie (kapitalistyczna II RP) w celu WYBUDOWANIA NARODOWEJ PAŃSTWOWEJ kolejki odebrało w drodze wykupu ziemię, w tym lasy regla górnego, od ich prywatnych właścicieli w 1935 roku. Natomiast w wypadku prywatyzacji majątku, który zawsze miał być Państwa Polskiego - jak deklarowały władze II RP - to wywłaszczone rodziny zaczynały mieć uzasadnione pretensje do rządu od 2013 r. 

Do tego przed prywatyzacją kolejka przeszła na koszt Skarbu Państwa gruntowną modernizację, znacznie zwiększająca jej przepustowość. Rodziło to obawy, iż prywatny zagraniczny fundusz nastawiony tylko na zysk, po prostu doprowadzi do „zadeptania” masywu Kasprowego przez turystów. 

Inna sprawa to bezcenna wartość Kolejki na Kasprowy Wierch gdyż jest to JEDYNA kolej linowa w Tatrach Polskich o trudnej do oszacowania wartości odtworzeniowej do tego de facto monopol... Tym samym prywatny inwestor, któremu rząd polski w 2013 roku sprzedał Kolejkę na Kasprowy Wierch, miał monopol... 

Sporo o tych obawach pisał kwartalnik "Tatry", odsyłam do obaw i smutnych dla miłośników przyrody faktów z okresu 2011 - 2013, gdy to wbrew obietnicom z 2011 wówczas rządzącej koalicji doszło do prywatyzacji Kolejki na Kasprowy Wierch, a potem szeregu groźnych dla przyrody wydarzeń, o których można mieć obawy pisać mając na uwadze wpływy tego prywatnego zachodniego inwestora. 

Odwagi od rządzących wymaga dbanie o Parki Narodowe, które nawet w krajach zawsze kapitalistycznych, np. w USA czy Wlk. Brytanii, są PAŃSTWOWE, tak jak inwestycje i majątek na ich terenie.

Na szczęście dla przyrody TPN ostatecznie Kolejka na Kasprowy Wierch w 2018 roku znowu wróciła w ręce Skarbu Państwa, dzięki staraniom podjętym od 2016 roku przez rząd Premier Beaty Szydło, tak jak to obiecała... 

Myślę, że złamanie w 2013 roku przez rząd Donalda Tuska obietnicy wyborczej Premiera Donalda Tuska z 2011 r. dotyczącej zaniechania prywatyzacji tej kolejki, zapadło w pamięć wyborców kochających przyrodę, wpływając na zły dla PO wynik wyborów w 2015 r. 

W takim samym stopniu powyższe zaniechanie miało wpływ na wynik wyborów, jak pewnie w przyszłych wyborach w tym roku (2023) będzie miało wpływ na decyzje wielu wyborców złamanie przez Premiera Mateusza Morawieckiego obietnicy wyborczej składanej podczas ostatnich wyborów parlamentarnych o zaniechaniu wygaszania polskich kopalń, a zamiast tego podpisania po ostatnich wyborach Zielonego Ładu UE, tak kosztownego dla każdego z nas. 

Martwi mnie gdy politycy od lewa do prawa łamią swoje wyborcze obietnice.

 

3.     Piętro kosodrzewiny

Kosodrzewina jest to karłowaty rodzaj sosny dochodzący do koło max. 3 m wysokości, pokrewny z sosna zwyczajną oraz limbą.  Kosodrzewina jest gatunkiem typowym dla gór Europy Środkowej.

Piętro kosodrzewiny w Tatrach Wysokich fot. Piotr Wujec ad 2018

Obok kosówki na tym piętrze tatrzańskim rosną też piękne krzewy róży alpejskiej przeplatane połaciami tzw. porzeczki skalnej.

Obok pojawiających się sporadycznie kwiatów dla mnie piękne są na tym piętrze, tzw. ziołorośla, np.: tojad mocny, ciemiężyca zielona. Do tego na dużych obszarach bez kosówki rośnie ulubione jedzenie niedźwiedzi tatrzańskich czyli borówka.

Natomiast w dolnej części tego piętra natrafimy na: brzozę karpacką, zasiewana przez ptaki jarzębinę, oraz piękną i szlachetną limbę.

 

4.     Piętro halne

Pośród nagich skał smaganych przez wiatry, w tym halne, spotykamy wysokogórskie murawy na skalistych glebach. 

Na tej wysokości zaczynają występować rośliny wyłącznie o charakterze wysokogórskim, w tym piękne kwiaty, które opisuję na moim blogu, m.in. tutaj:

https://wujec.blogspot.com/2023/01/przystojny-mak-alpejski-obok-pieknej.html

https://wujec.blogspot.com/2022/11/penik-siedmiogrodzki-kwiaty-tatr.html

Obok kwiatów na tej wysokości występuje  tzw. „boimka dwurzędowa”  (Oreochloa disticha), tj. całoroczna gęsta i kępkowa trawa, która występuje wyłącznie w Europie.

fot. Piotr Wujec

fot. Piotr Wujec

 

5.     Piętro turniowe

Obszar najwyżej położony w naszych Polskich Tatrach. Można to piętro zobaczyć tylko na najwyższych szczytach Tatr Wysokich, na tej wysokości zima trwa aż ok. 9 miesięcy. Śnieg zalega nawet w czerwcu, a zaczyna pokrywać szczyty już w październiku a nawet wrześniu. 

Mimo tak skrajnie złych warunków rośnie na tym piętrze ponad 100 gatunków roślin naczyniowych. Na turniach rośnie typowa roślinność alpejska, w tym murawy, mchy i porosty.

Widok ze szlaku czerwonego, z głównej grani Tatr, na masyw Kopy Kondrackiej z zejściem z niej w kierunku na Giewont szlakiem żółtym.  fot. Piotr Wujec ad 2018

fot. Piotr Wujec

Podsumowanie

Pozostaje z nadzieją, że powyższe krótkie objaśnienie jest pomocne, dla już blisko 26 tysięcy czytelników mojego bloga.

Jak sądzę wiele osób z moich czytelników kocha tak jak ja góry, dla wielu z Was informacje powyższe są oczywiste.

Ja jednak - z szacunkiem dla wiedzy moich czytelników - chcę i udostępniam wiedzę kompleksowo, wierzę w sens mojego działania, moim zdaniem każdy z nas potrzebuje wiedzy.

 

Dziękuję za poświęcony przez Was / Państwa czas na czytanie mojego bloga.

Pozdrawiam

Piotr Wujec

https://piotrwujec.pl/kilka-slow-od-siebie/