Wieża artyleryjska Tadeusza Kościuszki. Cykl polskie konstrukcje odc. 32.

Od lat irytują mnie formacje budujące siłę polityczną wmawiając nam Polakom, jakoby mamy „gonić Zachód”, ślepo się na nim wzorując, jako niby od nas cywilizacyjnie „zawsze” lepszym. Fakty z polskiej historii na temat nowoczesnego myślenia Polaków „wyprzedzającego epokę” są jasne dla tych, którzy znają polską historię, a zarazem mają dystans do narracji niemieckiej i rosyjskiej historiografii, z motywów politycznych umniejszającej nam Polakom. Przypominam pojęcie „Zachodu” (obszaru cywilizacyjnego Kościoła Zachodniego, tj. Łacińskiego, Katolickiego) kończy się na wschodzie Europy obejmując od ponad tysiąca lat Polskę (Królestwo Polskie).

Wstęp

Na wstępie warto przypominać, że Polacy byli w czołówce cywilizacyjnych zmian od wieków.

Przykładem może być równouprawnienie polityczne kobiet w Polsce wprowadzone już w 1918 r. (za jednomyślną zgodą lewicy i prawicy, od razu gdy odzyskaliśmy niepodległość), gdy tymczasem równouprawnienie kobiet (bierne i czynne prawo wyborcze) później niż w Polsce zostało wprowadzone: w Niemczech od 1919 r., we Francji od 1944 r., w Wlk. Brytanii od 1928 roku, we Włoszech od 1945 r., w Związku Szwajcarskim dopiero od 1971 r.

Każdy Polak ma też wiedzę o tolerancji polskiego Kościoła Katolickiego dla polskich duchownych katolickich (kanonik Mikołaj Kopernik) głoszących w Koronie Polskiej poglądy wyprzedzające epokę, inne niż poglądy Watykanu.

Polakiem wyprzedzającym swoją epokę był też Tadeusz Kościuszko (bohater narodowy Polski oraz USA). 

Dziś chcę opisać polską konstrukcję wybitnego inżyniera i stratega Tadeusza Kościuszko, którego projekt wieży artyleryjskiej o kilkadziesiąt lat wyprzedził „zachodnią” myśl militarną.

Wprowadzenie

Tadeusz Kościuszko (ur. 1746, zm. 1817 r.) zaprojektował owalną wieżę artyleryjską zbudowaną z ziemi i drewna, a tym samym przystosowaną do polskich warunków (materiały). 

Zaprojektowana przez Kościuszko wieża była samodzielnym dziełem obronnym, o ośmiokątnym obrysie ścian. Projekt był innowacyjny dla tej epoki, a miniaturę Wieży Kościuszki można dziś zobaczyć na terenie Politechniki Krakowskiej.

Wieża Kościuszki, model na Politechnice Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszko.
fot. Piotr Wujec

Konstrukcja wieży

Na parterze wieży znajdowały się w każdej ze ścian po dwa otwory strzelnicze, wraz z położonymi nad nimi otworami do odprowadzania dymu (broń czarno prochowa bardzo dymiła przy strzale).

Na piętrze znajdował się „taras”, tj. platforma dla artylerii z masywnym przedpiersiem na ¾ obwodu. Wysokość przedpiersia na tarasie Kościuszko tak zaprojektował, aby kryło ono artylerzystów, tj. na wysokość 2 m, zaś parapet strzelecki z tyłu tarasu miał wysokość 1,5 m.

Podsumowując platforma posiadała:

- skierowane ku frontowi trzy rozglifione (otwory do prowadzenia ognia),

- od tyłu w parapecie strzeleckim otwory strzeleckie dla piechoty.

- zabezpieczoną przed ostrzałem klatkę schodową prowadząca na parter.

Wieża miała mieć wymiary:

średnica 18 m,

wysokość 6 m.

Ściany wieży Kościuszki były bardzo grube, do 4 m grubości od frontu. Ściany te były dwu warstwowe, zrębowe, zbudowane z płazów drewna połączonych na zamki ciesielskie, a między nimi była ziemia.

Strop wieży miał aż 2 m grubości o identycznie solidnej konstrukcji jak ściany.

fot. Piotr Wujec

Wieże artyleryjskie Kościuszki miały szereg walorów, m.in.:

- niski profil (trudna do trafienia),

- kazamaty (podpiwniczenie) do przechowywania prochu i żywności,

- przemyślane walory obronne,

- dobre walory ogniowe (sektory ognia poszczególnych wież miały się pokrywać),

- możliwość prowadzenia jednocześnie ognia piechoty i artylerii,

- możliwość zakwaterowania dużej ilości załogi,

- dobrą ochronę przed atakami piechoty dzięki zasiekom, tzw. koniom fryzyjskim.

Załoga wieży Kościuszki miała liczyć:

- 10 oficerów,

- 40 artylerzystów,

- ok. 120 żołnierzy piechoty.

Wieża Kościuszki, model na Politechnice Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszko.
fot. Piotr Wujec

Publikacja

Projekt wieży obronnej został zamieszczony w 1800 roku, w autorstwa Kościuszki broszurze, pt. „Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość”. Jak ten tytuł brzmi dziś aktualnie kiedy nam Polakom brakuje niepodległości Polski, gdy obecnie podlegamy pod decyzje Brukseli, decyzje podejmowane czasami niestety mimo sprzeciwu Polski...

Pomysł

Kościuszko projektując wieżę artyleryjską kierował się dwoma rzeczami:

- swoim doświadczeniem bojowym, o którym jeszcze napiszę,

- wiedzą jaką posiadał dzięki swojemu oczytaniu.

Wieża Kościuszki, model na Politechnice Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszko.
fot. Piotr Wujec

Wiedza

Tadeusz Kościuszko po ukończeniu Szkoły Rycerskiej w Warszawie (Akademii Szlacheckiego Korpusu Jego Kólewskiej Mości i Rzeczpospolitej utworzonej w 1765 r.) studiował we Francji (1769-1774) w Akademii Wojskowej w Wersalu, nim zdobył praktykę podczas szeregu bitew. 

Kościuszko projektował wieżę artyleryjską posiłkując się swoją praktyką zdobytą podczas budowania umocnień w Ameryce oraz Polsce. Rozwinął On też w swoim projekcie wieży artyleryjskiej myśl zawartą w dziełach francuskiego twórcy opracowań o fortyfikacjach (Marc René de Montalembert 1714-1800 r.), który to sprzeciwiał się ówczesnej francuskiej „szkole fortyfikacji”, postulując budowę na wybrzeżu Francji systemu licznych wież obrony wybrzeża (z kamienia, o niskim profilu, z silną obsadą dział), zamiast mało licznych dużych urządzeń obronnych – twierdz z rawelinami, fortami, kurtynami itd.

O innych od wież dziełach obronnych napisałem w tych moich wpisach:

https://wujec.blogspot.com/2024/05/rduta-solna-koobrzeg-pomorze.html

https://wujec.blogspot.com/2023/03/rawelin-w-zamosciu-polska-konstrukcja.html

https://wujec.blogspot.com/2022/12/castillo-de-san-miguel-zamek-na.html

https://wujec.blogspot.com/2022/08/dla-jednych-reduta-56-dla-innych-koscio.html

Michał Stachowicz, płaskorzeźbna Jerzy Waszyngton odznacza Kościuszkę.
źródło domena publiczna

Czy powstały?

Mając na uwadze zaprojektowanie przez Tadeusza Kościuszko szeregu fortów Armii Kontynentalnej (armii kolonistów walczącej z armią Korony Angielskiej), w tym umożliwiających pokonanie przez Amerykanów wojsk Brytyjskich w bitwie pod Saratogą, to jest wielce prawdopodobnym, że pierwszą wieżę artyleryjską Kościuszko wplótł w system zaprojektowanych przez siebie umocnień fortu West Point.

Dopiero 30 lat po publikacji koncepcji Kościuszki zastosowali Jego koncepcję Austriacy umieszczając wieże artyleryjskie w systemie umocnień pierwszej na Świecie twierdzy pierścieniowej w Litz.

W samym Krakowie (Twierdza Kraków stworzona po stłumieniu przez Austrię polskiego Powstania Krakowskiego) czerpiąc z pomysłu Kościuszki Austriacy zbudowali w latch 1853-57 dwie wieże artyleryjskie: Krzemionki oraz St. Benedict.

Podsumowując

Po latach na Świecie przyjął się innowacyjny pomysł Polaka Tadeusza Kościuszko aby zamiast budować rejony umocnione otoczone jednolitym umocnieniem (wały, kurtyny, itd.), w ich miejsce budować szereg wież i innych dzieł obronnych oddalonych od siebie, pokrywających teren ogniem, bez połączenia ich wspólnymi umocnieniami. 

Dobry pomysł Kościuszki był wypadkową Jego oczytania oraz praktyki nabytej podczas licznych wojen, gdzie walczył na pierwszej linii:

- o niepodległość USA, w której uczestniczył od 1776 do 1794;

- w obronie Konstytucji 3 Maja (Polska w 1792 r. odpierała agresję Prus i Rosji),

- Powstania Kościuszkowskiego (stłumionego w 1794 r. przez Rosję i Prusy).

Warto nadal pamiętać z naszej historii na przykładzie Tadeusza Kościuszko, jak ważnym jest dowodzenie polską armią przez ludzi wybitnych, zawdzięczających swoją pozycję własnej wiedzy, odwadze, doświadczeniu walki w pierwszej linii, a nie politycznym układom... Nasza armia polska była wiele razy skuteczna, a jej sukcesy zaprzepaszczali politycy, w tym zdrajcy jak ostani król Polski w 1792 roku.

Dziękuje za uwagę

Piotr Wujec