Kościół Św. Rocha. Sienkiewicz i Jego Lipków. Mazowsze

Są książki polskiej literatury narodowej istotne dla każdego Polaka, do nich zaliczamy powieści Sienkiewicza. Są też bryły kościołów tak piękne, że przykuwają uwagę. Do takich należy kościół parafialny pw. Św. Rocha w Lipkowie.

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Powstanie kościoła

Moim zdaniem piękna jest bryła zbudowanego w 1792 roku klasycystycznego katolickiego kościoła parafialnego pw. Św. Rocha w Lipkowie. Kościoła zaprojektowanego przez Hilarego Szpilkowskiego, zbudowanego dla katolickich robotników zatrudnionych w lipkowskiej manufakturze ormiańskiego kupca.

Budowa kościoła parafialnego pw. Św. Rocha w Lipkowie odbyła się na zlecenie Jakuba Paschalisa wówczas już obywatela (mieszczanina) Krakowa, będącego ormiańskim kupcem pochodzącym z Imperium Osmańskiego.

Projekt tego kościoła i jego budowa odbyła się w ostatnich latach istnienia Rzeczpospolitej Obojga Narodów (ostatni król polski Stanisław II August znany jako Stanisław August Poniatowski mason i zdrajca, który w 1795 roku abdykował oddając koronę polską Rosji). Tego zdrajcę - ostatniego króla polski - upamiętnia tablica na lipkowskim kościele.

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Lipków

Nazwa Lipków, to nazwa starej wsi na Mazowszu.

Nazwa ta nie pochodzi od Lipków.

Lipkami zwano w Rzeczpospolitej Obojga Narodów Tatarów muzułmanów służących Koronie Polskiej, np. chorągwie Lipków, które zdradziły Rzeczpospolitą przechodząc w 1672 roku na stronę islamskich Turków. Uspokajam, że w większości wojen Lipkowie (Tatarzy) byli lojalni wobec Królestwa Polskiego. Lipkowie to Tatarzy, którym katolicka Rzeczpospolita dawała ziemie, bez nawracania ich, za to z prawem do wolności wyznania islamu, zawsze polski katolicyzm był bardzo tolerancyjny.

Lipków był w XVIII i XIX w. małą mazowiecką wsią, która istniała już w XV w., gdyż pierwsza znana pisemna wzmianka o tej wsi jest z 1414 roku.

Jakub Paschalis

Jakub Paschalis był Ormianinem (chrześcijaninem obrządku wschodniego - ormiańskiego) pochodził z serca Imperium Osmańskiego, tj. z Anatolii, krainy obecnie w całości leżącej w granicach Turcji. Polacy bardzo ufali Ormianom, gdyż przez lata swoją wiernością wobec Korony Ormianie (kupcy i mieszczanie) zdobyli u Polaków przydomek „Przyjaciół Korony”. Ormianinem polskim był też wspaniały katolicki duchowny Ś.P. ks. Tadeusz Isakowicz - Zaleski.

Pochodzący z Anatolii Jakub Paschalis osiadając w Królestwie Polskim przyjął nazwisko Jakubowicz, a Jego rodzina Jakubowiczów nadal w XVIII w. mieszkała w Lipkowie, poniżej jeden z grobów tej rodziny w Lipkowie.

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Pewnie wielu z Was zapyta skąd się wzięli Ormianie w islamskiej Turcji?

Królestwo Armenii już w 300 roku naszej ery dobrowolnie przyjęło chrześcijaństwo, czyniąc to wcześniej niż Rzym. W Rzymie dopiero w 313 roku naszej ery zakończyło się prześladowanie chrześcijan. Ormianie są obok Etiopczyków najstarszym chrześcijańskim narodem na Świecie. 

Państwo Ormian istniało już w VII w. p.n.e., czyli powstało ono wcześniej niż Rzym. Ormianie w starożytności zbudowali cywilizację z własnym alfabetem (używanym do dziś).

Na obszarze Anatolii już w Starożytności istniało Królestwo Ormian. Państwowość Ormian ma blisko TRZY tysiące lat, dla porównania nasza polska państwowość ma ponad JEDEN tysiąc lat…

Na terenie Anatolii Ormianie zamieszkiwali przez blisko 3 tysiące lat do czasu rzezi Ormian dokonanej przez Turków i Kurdów po I Wojnie Światowej. Przybyli ze stepów Turcy Osmańscy zaczęli się osiedlać w Anatolii ok. 700 lat temu.

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Jak kupiec mógł nabyć majątek ziemski w Koronie Polskiej?

Jakub Paschalis otrzymując obywatelstwo królewskiego miasta Krakowa zyskał prawo posiadania ziemi, gdyż takie było prawo w Koronie Polskiej (mieszczanie mieli prawo mieć dobra ziemskie, ba w wielu rejonach Korony Polskiej byli wolni chłopi bez pańszczyzny, za to mający na własność ziemię, np. Gburzy na Pomorzu).

Jakub Paschalis osiedlił się w Koronie Polskiej na dobre, będąc zręcznym kupcem dorobił się majątku, np. kamieniczek w Krakowie i Warszawie oraz ziemi wraz z manufakturą w Lipkowie.

Dziś temu ormiańskiemu kupcowi zawdzięczamy widok tak pięknej bryły kościoła...

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Przy szlaku

Jak pewnie każdy pasjonat przyrody i Puszczy Kampinoskiej doceniam szlak niebieski KPN (z Lipkowa przez Mały Truskaw, dawniej tzw. Szeroka Warszawska Droga do Zaborowa Leśnego, a potem przez mokradła na południe kilka kilometrów do Zaborowa, na przystanek autobusu podmiejskiego 719).

Kiedyś na moim blogu opisałem lasy w okolicy Lipkowa, vide:

https://wujec.blogspot.com/2023/03/urocza-struga-koo-lipkowa-puszcza.html

Warto przed wejściem na niebieski szlak zobaczyć Kościół Św. Rocha w Lipkowie.

Na mnie zrobiła bryła tego kościoła dobre wrażenie.

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Zadacie pytanie o stan tego kościoła.

Jego stan obecny i tak jest dobry, w porównaniu do tego jaką ruiną był ten kościół w 1935 roku, gdyż już podczas Zaborów majątek Lipków podupadł.

Sama wieś Lipków jeszcze kilkadziesiąt lat temu była biedną mazowiecką wsią położoną na mało żyznych ziemiach.

Otoczenie kościóła Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Zniszczenia majątku Lipków i kościoła powiększyły się podczas II Wojny Światowej. Przypominam o zaciekłych walkach w Puszczy Kampinoskiej polskiej partyzantki AK z Niemcami. 

Wsie Mazowieckie tego rejonu wspierały partyzantów AK, były też miejscem gdzie wielu Polaków udzielało pomocy i schronienia rannym partyzantom, ryzykując rozstrzelanie przez Niemców. Wśród niosących pomoc powstańcom warszawskim i partyzantom AK na tym terenie był ks. Stefan Wyszyński, późniejszy Prymas Polski więziony po wojnie przez komunistów, którego zasługi dla Polski są niepodważalne (Prymas Tysiąclecia).

Zresztą jeszcze nim pojawiła się polska partyzantka to już Niemcy (od jesieni 1939 r.) pacyfikowali wsie na Mazowszu mordując polskich cywili, vide:

https://wujec.blogspot.com/2023/09/kampinos-i-jego-koscio-pod-wezwaniem.html

https://wujec.blogspot.com/2023/07/koscio-sw-wincentego-ferreriusza-w.html

https://wujec.blogspot.com/2023/05/gotycki-koscio-swietego-piotra-i-pawa.html

Ksiądz Wacław Kurowski

W 1950 roku kościół Św. Rocha w Lipkowie był zupełną ruiną, z zawalonym dachem i częścią murów. Ksiądz Wacław Kurowski był pierwszą osobą, jaka na serio zaangażowała się w odbudowę tego kościoła oraz sąsiedniego dworu, oba budynki były wówczas w zupełnej ruinie.

Kościół Św. Rocha w Lipkowie, domena publiczna

Po zakończeniu okrutnej epoki stalinowskiej w 1956 roku ksiądz Kurowski postarał się o odbudowę kościoła i utworzenie cmentarza w Lipkowie. Temu księdzu zawdzięczamy utworzenie parafii w Lipkowie oraz odbudowę kościoła, który przed remontem sfotografowałem w marcu 2023 r.

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Co z tym Sienkiewiczem?

Henryk Sienkiewicz zakochał się w córce właściciela dworu w Lipkowie.

Tym właścicielem ujętego na zdjęciu poniżej dworu w Lipkowie (odbudowanego 50 lat temu dzięki księdzu Wacławowi Kurowskiemu) był od 1880 roku Kazimierz Szetkiewicz, który był pierwowzorem krzepkiego, szczupłego i rezolutnego Zagłoby, jednego z bohaterów „Ogniem i mieczem”. Przypominam, że jedynie w filmie jest Zagłoba gruby… 

Za kościołem na moich zdjęciach widać dwór w Lipkowie odbudowany dzięku księdzu Kurowskiemu.

Kościół Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Dwór w Lipkowie w ujęciu za kapliczkami pod Kościółem Św. Rocha w Lipkowie fot. Piotr Wujec AD 2023 

Córką Wacława Kurowskiego była Maryna, z którą w Lipkowie spotykał się Henryk Sienkiewicz, a która potem została Jego żoną…

Co z tą karczmą?

Karczma obok której odbył się pojedynek Bohuna i Wołodyjowskiego, czyli karczma w Lipkowie, niestety została rozebrana w 1921 roku…

Na koniec przypominam, że w herbie Starych Babic znajdują się dwie skrzyżowane szable (polska i kozacka), takie jakimi się pojedynkowali bohaterowie "Ogniem i mieczem" pod karczmą w Lipkowie...

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec

https://wms.edu.pl/

https://piotrwujec.pl/